Voordat ik zwanger werd van mijn zoontje, was het enige dat ik over foliumzuur wist, dat het verstandig was om hier een aantal maanden voor en na de conceptie supplementen van te slikken om zo het risico op nare aandoeningen zoals een open ruggetje te verminderen.
Op zich was deze kennis al heel wat, aangezien er nog steeds een hoop vrouwen zijn die zich niet bewust zijn van het belang van foliumzuur bij een zwangerschap, met alle risico’s van dien (Eichholzer et al., 2006; Hernandez-Diaz et al., 2005).
Maar wat is foliumzuur eigenlijk? En waarom moeten zwangere vrouwen hier supplementen van slikken? Kunnen we niet gewoon meer foliumzuur uit onze voeding halen? Kleven er ook nadelen aan? En welk foliumzuursupplement is het beste?
Wat is foliumzuur?
In tegenstelling tot wat op veel websites wordt beweerd, zit er geen foliumzuur in onze natuurlijke voeding. Foliumzuur is namelijk een door de mens gefabriceerde stof, die tot haar chemische synthese in 1945 in feite niet bestond (Hoffbrand & Weir, 2001).
Foliumzuur (pteroyl(mono)glutaminezuur) is de meest geoxideerde vorm van het wél van nature in voedingsmiddelen voorkomende folaat (pteroylglutamate), een in water oplosbare vitamine uit het vitamine B-complex. Foliumzuur heeft een soortgelijke vitaminewerking als folaat, maar is veel stabieler, en moet om werkzaam te zijn in het lichaam eerst nog worden omgezet naar folaat (Blakley,1987).
In de praktijk worden de termen foliumzuur en folaat redelijk lukraak door elkaar gebruikt, en voor beide wordt in ons land soms nog de oude benaming vitamine B11 gebruikt, terwijl in andere landen (zoals de V.S., Duitsland en Frankrijk) de naam vitamine B9 wordt gebruikt.
De functie van foliumzuur voor ons lichaam en dat van de ongeboren foetus
Folaat vervult veel verschillende functies in het lichaam, waarvan vele nog wel onbekend zullen zijn. Zo is folaat nodig voor de omzetting van diverse aminozuren, de synthese van witte en rode bloedcellen en de aanmaak van genen (DNA en RNA), hersenen en het zenuwstelsel.
Vanwege de cruciale rol die folaat speelt in de aanmaak van ons erfelijk materiaal, is folaat met name van belang als er sprake is van een snelle celdeling (oftewel snelle groei), zoals in het bijzonder het geval is bij de (vroege) ontwikkeling van een foetus. Daarbij is folaat van groot belang voor het zenuwstelsel, dat al vanaf de eerste dag na de bevruchting wordt aangelegd (Bailey, 2009).
Anders dan dat je misschien zou verwachten, wordt het natuurlijke folaat door het lichaam minder goed opgenomen dan het synthetische foliumzuur, dat een hogere biologische beschikbaarheid heeft (Melse-Boonstra et al., 2004; McNulty & Pentieva, 2004). Vandaar dat voor zwangere vrouwen foliumzuur wordt aangeraden in plaats van folaat (Gezondheidsraad, 2003, 2008).
Structuurformule foliumzuur
Foliumzuur ter preventie van neurale buisdefecten
Vrouwen die aan het begin van de zwangerschap en te lage folaatspiegel hebben, lopen een hoger risico op het krijgen van een baby met een neuraal buisdefect (zoals een open ruggetje of open schedel).
Inmiddels is er een hoop onderzoek verricht naar de effecten van foliumzuursuppletie voor de conceptie en tijdens de zwangerschap. De Cochrane Collaboration heeft deze vervolgens gebundeld in een systematische review, die regelmatig worden geüpdate.
Hoewel vooralsnog onbekend is hoe foliumzuur de foetus beschermt tegen neuraalbuisdefecten, staat inmiddels wel vast dat foliumzuur het risico op neuraalbuisdefecten inderdaad significant verlaagd.
Foliumzuursuppletie van 400 microgram per dag gedurende de conceptie en eerste 10 weken van de zwangerschap, heeft een preventieve werking op neuraalbuisdefecten. Zo’n 60 à70% van neuraalbuisdefecten kan worden voorkomen door gebruik van foliumzuur op bovengenoemde wijze.
Foliumsuppletie bleek echter geen aanwijsbaar effect te hebben op andere aangeboren afwijkingen, zoals een hazenlip, open gehemelte of aangeboren hartafwijkingen (De-Regil et al., 2010). Ook had foliumzuursuppletie geen meetbaar effect op belangrijke andere zwangerschapsuitkomsten van zowel moeder als kind (Lassi et al., 2013). Er is wel enig bewijs dat het slikken van foliumzuur of een multivitamine voorafgaand en gedurende de zwangerschap het risico op een te laag geboortegewicht vermindert, zowel in het algemeen als ten opzichte van de zwangerschapsduur (Haider & Bhutta, 2012; Hodgetts et al., 2015).
Zijn er ook nadelige effecten aan het gebruik van foliumzuur?
Aangezien er nog steeds een hoop vrouwen zijn die zich niet bewust zijn van het belang van foliumzuur bij een zwangerschap, heeft de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) vanaf 1996 besloten om de in de V.S. verkochte graanproducten vanaf 1998 te gaan verrijken met foliumzuur. In Nederland is een dergelijke verrijking (nog) niet aan de orde.
Het is echter maar de vraag of verrijking van voedingsmiddelen met foliumzuur een goede oplossing is. Zwangere vrouwen zijn immers niet de enige die graanproducten eten. En hoewel van een hoge inname aan folaat in voeding nog nooit nadelige effecten zijn waargenomen, zou een hoge inname van foliumzuur wel nadelige gevolgen kunnen hebben (Gezondheidsraad, 2000; Lucock, 2000; Stover, 2004; Ulrich & Potter, 2006; Warzyszynska & Kim, 2014).
In een aantal onderzoeken werd het gebruik van foliumzuur gedurende de zwangerschap geassocieerd met een verhoogd risico op (kinder)astma. Een meta-analyse van Crider en collega’s kon echter geen dergelijk verband vinden (Crider et al., 2013).
In weer andere onderzoeken werd een associatie gevonden tussen een overmatige inname van foliumzuur en de ontwikkeling van kanker (Ebbing et al., 2009; Figueiredo et al., 2009). Anderzijds zijn er ook talloze epidemiologische onderzoeken waaruit blijkt dat een lage foliumzuurstatus juist samengaat met een lager risico op kanker (Duthie, 1999; Kim, 1999; Smith et al., 2008). Grootschalige meta-analyses hebben geen overtuigend bewijs kunnen vinden voor een kankerbeschermend dan wel kankerverwekkend effect van foliumzuur (Qin et al., 2013; Vollset et al., 2013). Of foliumzuur een beschermend effect tegen kanker of juist een kankerverwekkend effect heeft, zou afhankelijk kunnen zijn van het moment waarop foliumzuur gebruikt wordt, hoe lang het gebruikt wordt en van de dosis die gebruikt wordt (Kim, 2004; Ulrich, 2007).
Tenslotte zijn er een aantal onderzoeken die suggereren dat foliumzuur eventueel een negatief effect zou hebben op het cognitief functioneren, maar grootschalige meta-analyses konden een dergelijk verband niet vaststellen (Balk et al., 2007; Wald et al., 2010).
Zelf zou ik het erg prettig vinden als bij ons niet zomaar allerlei voedingsmiddelen standaard verrijkt zouden worden met foliumzuur, of welke andere stof dan ook. Mijn persoonlijke advies is om 400 à 500 microgram aan foliumzuur te gebruiken 1 maand voordat je probeert zwanger te worden, dit dagelijks te blijven gebruiken totdat je zeker weet dat je 10 weken zwanger bent, en verder geen foliumzuur te gebruiken. Uitgezonderd natuurlijk als bij jou een tekort aan folaat is vastgesteld en aan jou een foliumzuursupplement wordt voorgeschreven of aangeraden door een arts.
De beste foliumzuursupplementen
Omdat foliumzuur nauw samenwerkt met vitamine B12, is het verstandig deze te combineren. Voldoende vitamine B12 is namelijk nodig voor een goede stofwisseling van het foliumzuur (Herbert & Zalusky, 1962). Daarbij kan het gebruik van foliumzuur leiden tot schade aan het zenuwstelsel als er sprake is van een tekort aan vitamine B12 (Reynolds, 2006). Met name vegetariërs en veganisten lopen risico op een vitamine B12-tekort, omdat deze vitamine alleen voorkomt in voedingsmiddelen van dierlijke afkomst.
De beste foliumzuursupplementen zijn wat mij betreft supplementen die een biologisch actieve vorm van vitamine B12 plus foliumzuur bevatten. Hier onderaan twee foliumzuursupplementen die aan deze eisen voldoen. Persoonlijk gaat mijn voorkeur uit naar het supplement van AOV, omdat deze minder onnodige toevoegingen en een iets lagere dosis aan foliumzuur bevat.
AOV 251 Dibencozide & Foliumzuur
Dit supplement bevat per zuigtablet 500 mcg aan foliumzuur en 1.500 mcg aan Co-enzym B12 Dibencozide. Als hulpstoffen bevatten de tabletten de zoetstof sorbitol, vulstof PVP en het antiklontermiddel magnesium stearaat. De tabletten bevatten geen allergenen en zijn geschikt voor vegetariërs en veganisten.
Een potje bevat 60 tabletten en is voor €17,99 te koop bij Holland & Barrett, voor €17,85 bij de Vitaminstore en voor €14,28 bij De Online Drogist.
Bonusan Dibencozide Co-Enzym B12
Dit supplement bevat per zuigtablet 600 mcg aan foliumzuur en 1.500 mcg aan Co-enzym B12 Dibencozide). Als hulpstoffen bevatten de tabletten de zoetstoffen sorbitol, xylitol en fructose, verdikkingsmiddel microkristallijne cellulose, antiklontermiddel magnesiumstearaat en natuurlijk sinaasappelaroma. De tabletten bevatten geen allergenen en zijn geschikt voor vegetariërs en veganisten.
Een potje bevat 90 tabletten en is voor €19,89 te koop bij Vitamins.
Bronnenlijst
Bailey, L. B. (Ed.). (2009). Folate in health and disease (2nd edition). CRC Press, Boca Raton.
Balk, E. M., Raman, G., Tatsioni, A., Chung, M., Lau, J., & Rosenberg, I. H. (2007). Vitamin B6, B12, and folic acid supplementation and cognitive function: a systematic review of randomized trials. Archives of Internal Medicine, 167(1), 21-30.
Blakley, R. L. (1987). Nomenclature and symbols for folic acid and related compounds. European Journal of Biochemistry, 168(2), 251-253.
Crider, K. S., Cordero, A. M., Qi, Y. P., Mulinare, J., Dowling, N. F., & Berry, R. J. (2013). Prenatal folic acid and risk of asthma in children – a systematic review and meta-analysis. The American journal of clinical nutrition, 98(5), 1272-1281.
De‐Regil, L. M., Fernández‐Gaxiola, A. C., Dowswell, T., & Peña‐Rosas, J. P. (2010). Effects and safety of periconceptional folate supplementation for preventing birth defects. Cochrane Database Syst Rev, 6(10): CD007950.
Duthie, S. J. (1999). Folic acid deficiency and cancer – mechanisms of DNA instability. British medical bulletin, 55(3), 578-592.
Ebbing, M., Bønaa, K. H., Nygård, O., Arnesen, E., Ueland, P. M., Nordrehaug, J. E., … & Vollset, S. E. (2009). Cancer incidence and mortality after treatment with folic acid and vitamin B12. Jama, 302(19), 2119-2126.
Eichholzer, M., Tönz, O., & Zimmermann, R. (2006). Folic acid – a public-health challenge. The Lancet, 367(9519), 1352-1361.
Figueiredo, J. C., Grau, M. V., Haile, R. W., Sandler, R. S., Summers, R. W., Bresalier, R. S., … & Baron, J. A. (2009). Folic acid and risk of prostate cancer – results from a randomized clinical trial. Journal of the National Cancer Institute, 101(6), 432-435.
Gezondheidsraad (2000). Risico’s van foliumzuurverrijking. Den Haag: Gezondheidsraad, publicatie nr. 2000/21.
Gezondheidsraad (2003). Voedingsnormen – vitamine B6, foliumzuur en vitamine B12. Den Haag: Gezondheidsraad, publicatie nr. 2003/04.
Gezondheidsraad (2008). Naar een optimaal gebruik van foliumzuur. Den Haag: Gezondheidsraad, publicatie nr. 2008/02.
Haider, B. A., & Bhutta, Z. A. (2012). Multiple‐micronutrient supplementation for women during pregnancy. Cochrane Database Syst Rev, 14(11):CD004905.
Herbert, V., & Zalusky, R. (1962). Interrelations of vitamin B12 and folic acid metabolism – folic acid clearance studies. Journal of Clinical Investigation, 41(6), 1263.
Hernandez-Diaz, S., Werler, M. M., Louik, C., & Mitchell, A. A. (2005). Trends and predictors of folic acid awareness and periconceptional use in pregnant women. American journal of obstetrics and gynecology, 192(1), 121-128.
Hodgetts, V. A., Morris, R. K., Francis, A., Gardosi, J., & Ismail, K. M. (2015). Effectiveness of folic acid supplementation in pregnancy on reducing the risk of small‐for‐gestational age neonates – a population study, systematic review and meta‐analysis. BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology, 122(4), 478-490.
Hoffbrand, A. V., & Weir, D. G. (2001). The history of folic acid. British journal of haematology, 113(3), 579-589.
Kim, Y. I. (1999). Folate and carcinogenesis: evidence, mechanisms, and implications. The Journal of nutritional biochemistry, 10(2), 66-88.
Kim, Y. I. (2004). Will mandatory folic acid fortification prevent or promote cancer?. The American journal of clinical nutrition, 80(5), 1123-1128.
Lassi, Z. S., Salam, R. A., Haider, B. A., & Bhutta, Z. A. (2013). Folic acid supplementation during pregnancy for maternal health and pregnancy outcomes. Cochrane Database Syst Rev, 28(3):CD006896.
Lucock, M. (2000). Folic acid: nutritional biochemistry, molecular biology, and role in disease processes. Molecular genetics and metabolism, 71(1), 121-138.
McNulty, H., & Pentieva, K. (2004). Folate bioavailability. Proceedings of the Nutrition Society, 63(04), 529-536.
Melse-Boonstra, A., West, C. E., Katan, M. B., Kok, F. J., & Verhoef, P. (2004). Bioavailability of heptaglutamyl relative to monoglutamyl folic acid in healthy adults. The American journal of clinical nutrition, 79(3), 424-429.
Qin, X., Cui, Y., Shen, L., Sun, N., Zhang, Y., Li, J., … & Wang, X. (2013). Folic acid supplementation and cancer risk: A meta‐analysis of randomized controlled trials. International Journal of Cancer, 133(5), 1033-1041.
Reynolds, E. (2006). Vitamin B12, folic acid, and the nervous system. The lancet neurology, 5(11), 949-960.
Smith, A. D., Kim, Y. I., & Refsum, H. (2008). Is folic acid good for everyone?. The American journal of clinical nutrition, 87(3), 517-533.
Stover, P. J. (2004). Physiology of folate and vitamin B12 in health and disease. Nutrition reviews, 62(suppl 1), S3-S12.
Ulrich, C. M., & Potter, J. D. (2006). Folate Supplementation – Too Much of a Good Thing?. Cancer Epidemiology Biomarkers & Prevention, 15(2), 189-193.
Ulrich, C. M. (2007). Folate and cancer prevention – a closer look at a complex picture. The American journal of clinical nutrition, 86(2), 271-273.
Vollset, S. E., Clarke, R., Lewington, S., Ebbing, M., Halsey, J., Lonn, E., … & B-Vitamin Treatment Trialists’ Collaboration. (2013). Effects of folic acid supplementation on overall and site-specific cancer incidence during the randomised trials – meta-analyses of data on 50 000 individuals. The Lancet, 381(9871), 1029-1036.
Wald, D. S., Kasturiratne, A., & Simmonds, M. (2010). Effect of folic acid, with or without other B vitamins, on cognitive decline: meta-analysis of randomized trials. The American journal of medicine, 123(6), 522-527.
Warzyszynska, J. E., & Kim, Y. I. J. (2014). Folate in Human Health and Disease. eLS.
Review mijn reviews