Helende honing: de werking van honing als wondzalf

Een natuurlijk middel met een geneeskrachtige werking klinkt idyllisch. In de meeste gevallen is het helaas ook niet meer dan dit: een romantisch idee. Na gedegen onderzoek blijkt het middel niet te werken (zoals bij echinacea tegen verkoudheid), of het werkt lang niet zo goed als een ander (door de mens ontworpen) middel.

Eén van de natuurlijke middelen waarvan velen veronderstellen dat het helende eigenschappen heeft en dat al eeuwenlang gebruikt wordt voor de genezing van open wonden, is honing (Zubair & Aziz, 2015).

De laatste tijd is honing weer volop in de belangstelling van dermatologen komen te staan, voornamelijk op het gebied van wondzorg. Deze hernieuwde interesse wordt aangewakkerd doordat wonden (met name wonden van chronische aard, zoals brandwonden, beenulcera of chirurgische wonden)  steeds vaker geïnfecteerd raken door antibioticaresistente bacteriën. Omdat de ‘traditionele’ antibiotica hierbij niet meer werken, moet gezocht worden naar alternatieven (Lay-Flurrie, 2008; Saikaly & Khachemoune, 2017).

Honing wondgenezing

De werkzaamheid van honing als wondzalf
Inmiddels is er een redelijke hoeveelheid aan vergelijkend klinisch onderzoek verricht naar het effect van medicinale honing in de behandeling van uiteenlopende wonden. De resultaten hiervan zijn veelbelovend!

  • Er is sterk wetenschappelijk bewijs dat medicinale honing tweedegraads brandwonden sneller geneest dan conventionele behandelmethoden, waaronder polyurethaanfilm (OpSite®), paraffinegaas, antimicrobieel geïmpregneerd gaas (Soframycin®), steriel linnen of de wond open laten aan de lucht.
  • Er is matig wetenschappelijk bewijs dat honing geïnfecteerde postoperatieve wonden sneller geneest dan antiseptisch wassen gevolgd door het aanbrengen van gaasverband.

Het wondgenezende effect van honing is ook onderzocht op andere soorten wonden en vergeleken met andere behandelmethoden. Deze onderzoeken hebben echter onvoldoende bewijskracht om aanbevelingen te kunnen doen (Jull et al., 2015)!

Hoewel honing dus niet bewezen effectiever is in de behandeling van alle soorten wonden dan de geijkte methoden, heeft honing wel een aantal flinke pluspunten. Honingverband is namelijk relatief goedkoop, heeft geen vervelende bijwerkingen en lijkt geen antimicrobiële resistente in bacteriën te veroorzaken.

Het werkingsmechanisme achter honing als wondzalf
Inmiddels is dus vastgesteld dat honing kan werken als wondzalf. Maar hoe dan?

De exacte wijze waarop honing het genezingsproces van wonden versnelt is vooralsnog onduidelijk. Honing heeft namelijk verschillende biologische eigenschappen die hier een rol in spelen, en heeft zowel een antimicrobiële, ontstekingsremmende als debriderende werking (Molan & Rhodes, 2015; Oryan et al., 2016).

Ten eerste heeft honing een hoge osmolariteit, wat betekent dat het een grote hoeveelheid opgeloste deeltjes per volume-eenheid bevat. In het geval van honing betreffen dit de suikermoleculen. Het bezetten van de watermoleculen door de suikermoleculen zorgt ervoor dat micro-organismen te weinig water over hebben om te kunnen groeien of te vermenigvuldigen. Daarnaast zorgt de hoge osmolariteit ervoor dat honing vocht aantrekt, waaronder het wondvocht en de micro-organismen die zich hierin bevinden.

Honing osmose wondgenezing

Ten tweede bevat honing glucoseoxidase, een antibacterieel enzym afkomstig van het speeksel van de bijen. Wanneer glucoseoxidatie in contact komt met (wond)vocht wordt de glucose geleidelijk omgezet in het bacteriedodende waterstofperoxide (H2O2), dat zelfs effectief is tegen antibioticaresistente bacteriën, waaronder de methicilline-resistente ziekenhuisbacterie Staphylococcus aureus (MRSA) die vaak huidinfecties veroorzaakt. Deze waterstofperoxide lijkt ook weefselgroei te stimuleren.

Ten derde wordt honing gekenmerkt door een lage zuurgraad (pH). Deze lage zuurgraad creëert een ongunstig leefmilieu voor bacteriën en heeft juist een versterkende invloed op de barrièrefunctie van de huid. De lage zuurgraad wordt versterkt door de aanmaak van gluconzuur, dat naast de waterstofperoxide gevormd wordt wanneer de glucoseoxidase actief wordt.

Ten vierde heeft honing een ontstekingsremmende werking. In chronische wonden worden onder invloed van een ontstekingsreactie voortdurend vrije zuurstofradicalen geproduceerd. Honing die rijk is aan antioxidanten (zoals flavonoïden en polyfenolen) is in staat om deze te neutraliseren, waardoor de ontstekingsreactie doorbroken wordt. Het resultaat is een snellere wondgenezing en minder roodheid, zwelling en pijn.

Ten vijfde heeft honing een debriderende werking, wat inhoudt dat honing in staat is dood weefsel te verwijderen. Honing doet dit middels het stimuleren van lichaamseigen enzymen. Hierdoor kunnen wonden sneller helen en is er minder kans op het ontstaan van dikke korsten en littekenvorming.

Tenslotte helpt honing ook bij wondgenezing op de wijze dat eigenlijk alle wondzalven dit doen: door het afsluiten van de wond van zijn omgeving. Het aanbrengen van honing op de huid zorgt voor een beschermende barrière.

Honing kan echter alleen bovengenoemde eigenschappen hebben, wanneer het gaat om een honing van dermate goede kwaliteit dat gesproken wordt van een medicinale (geneeskrachtige) honing!

Wat is medicinale honing?
Lang niet elke honing is geschikt voor medicinale toepassing. De gemiddelde supermarkthoning bevat veel te weinig van het enzym glucoseoxidase om een helend effect te kunnen hebben (Kerkvliet et al., 1996; Cammelbeeck, 2014).

Honing heeft pas een effect als wondzalf wanneer het bij verdunning met water of in contact met wondvocht  waterstofperoxide produceert in een concentratie van 1 mmol/l. Een honingzalf heeft een helende werking wanneer deze iets meer dan 10% van een waterstofproducerende honing bevat (Molan, 2001). Deze kan vervolgens met een pleister of verbandgaasje worden aangebracht op de aangedane huid.

Tegenwoordig wordt medicinale honing vaak gemaakt door honingbijen onder gecontroleerde omstandigheden in kassen te houden. Hier krijgen zij de bloemennectar voorgeschoteld waarvan zij een honing met een voldoende hoog enzymengehalte kunnen maken. Bovendien kan er op deze manier voor worden gezorgd dat de honing niet besmet raakt met giftige stoffen zoals pesticiden. Resultaat hiervan is een gestandaardiseerde honing van een gegarandeerde kwaliteit, die bovendien gepatenteerd kan worden. Een goed voorbeeld hiervan is de door de Wageningen Universiteit en Research (WUR) ontworpen honing genaamd Revamil® (Kwakman et al., 2008).

Revamil-Wondgel

De beste medicinale honingzalven: een overzicht
Hieronder volgt een overzicht van medicinale honingzalven die worden erkend als medische hulpmiddelen bij slecht helende en/of open wonden en die vrij verkrijgbaar in Nederlandse (online) drogisterijen en apotheken te koop zijn.

Aangezien er vooralsnog geen grootschalige vergelijkende studies tussen de verschillende soorten medicinale honing zijn uitgevoerd, kan ik geen uitspraak doen over welke ‘het beste’ is. Per medicinale honing heb ik aangegeven voor wie en wat voor soort wonden het product het meest geschikt is. Wel kan ik zeggen dat het meeste onderzoek gedaan naar Medihoney® en (in mindere mate) naar Revamil®. Beide lijken ongeveer even goed te werken maar bewerkstelligen die op net andere wijze: Revamil is het snelst effectief, terwijl Medihoney het langst effectief blijft, zelfs bij hogere verdunningen (Kwakman et al., 2011).

Wil je een honingzalf kopen als toevoeging voor je EHBO-kit en gebruiken bij incidentele ongelukjes, dan zul je deze zalf zelf moeten kopen. Kamp je echter met een wond waarvoor je onder medische behandeling bent, dan is de kans groot dat je deze op recept van een arts kunt krijgen zodat de honingzalf (deels) vergoed wordt door de zorgverzekeraar.

Revamil® Hydrofiele Wondgel: 100% pure medicinale honing die geïndiceerd is om te worden gebruikt in de behandeling van acute en chronische wonden, geïnfecteerde wonden, lichte brandwonden, oncologische bestralingswonden, chirurgische wonden, decubituswonden, diabetische voetulcera en Ulcus Cruris. O.a. te koop bij De Online Drogist, Drogist.nl en Drogisterij.net.

Revamil® Wondbalsem: een honingzalf bestaande uit een basiszalf gemengd met zuivere honing, die geschikt is voor de behandeling van oppervlakkige wonden en toepasbaar is bij mensen van alle leeftijden. O.a. te koop bij De Online Drogist, Drogist.nl en Drogisterij.net.

Medihoney

Medihoney® Derma Cream: wondcrème die voor 30% bestaat uit manukahoning (Leptospermum scoparium), bedoeld voor de behandeling van eczeem, psoriasis en huidschimmel. O.a. te koop bij De Online Drogist, Drogist.nl, FarmalineViata en Bol.com.

Medihoney® Barrier Cream: wondzalf die voor 30% bestaat uit manukahoning (Leptospermum scoparium), bedoeld voor de behandeling van irritatie en verweking als gevolg van urine en ter bescherming van de huid tegen smetplekken (roodheid in de lichaamsplooien) en huidbeschadiging als gevolg van frequent handen wassen. O.a. te koop bij De Online Drogist, Drogist.nl, FarmalineViata en Bol.com.

Medihoney® Antibacteriele Wondgel: wondgel die voor 80% bestaat uit manukahoning (Leptospermum scoparium), bedoeld voor de behandeling van brandwonden, snijwonden en schaafwonden, chirurgische wonden en bij druk-, veneuze- en been- en voetzweren. O.a. te koop bij Drogist.nl, Farmaline en Viata.

Medihoney® Antibacteriele Medische Honing: 100% Manukahoning (Leptospermum scoparium), die zeer vloeibaar is en hierdoor vooral geschikt is voor de behandeling van diepe (tunnel)wonden en veel dood weefsel. O.a. te koop bij De Online Drogist, Drogist.nl, Farmaline en Viata.

mesitran-soft-gel

Mesitran® Zalf: een wondzalf met 48% medicinale honing die kan worden gebruikt voor de behandeling van chronische wonden (o.a. Ulcus Cruris en decubitus (stadium I-V), oncologische wonden en acute wonden (o.a. schaaf-, en snijwonden, ontvellingen en 1e en 2e graads brandwonden) en diverse schimmelinfecties (o.a. voet- en vaginale schimmels). O.a. te koop bij Farmaline en bij Bol.com.

Mesitran® Soft Wondgel: de milde vorm van de Mesitran wondzalf, vooral geschikt voor het creëren van een vochtig wondmilieu bij droge wonden en voor het opvullen van diepere wonden. O.a. te koop bij Farmaline en bij Bol.com.


Bronnenlijst

Cammelbeeck, T. (2014). Verbloemde waarheid (pp. 10-14). Consumentengids November 2014.

Jull, A. B., Cullum, N., Dumville, J. C., Westby, M. J., Deshpande, S., & Walker, N. (2015). Honey as a topical treatment for woundsCochrane Database Systematic Review, 6;(3):CD005083.

Kerkvliet, J. D. (1996). Screening method for the determination of peroxide acumulation in honey and relation with HMF content. Journal of Apicultural Research, 35(3-4), 110-117.

Kwakman, P. H., Van den Akker, J. P., Güçlü, A., Aslami, H., Binnekade, J. M., de Boer, L., … & Vandenbroucke-Grauls, C. M. (2008). Medical-grade honey kills antibiotic-resistant bacteria in vitro and eradicates skin colonization. Clinical Infectious Diseases, 46(11), 1677-1682.

Kwakman, P. H., Te Velde, A. A., De Boer, L., Vandenbroucke-Grauls, C. M., & Zaat, S. A. (2011). Two major medicinal honeys have different mechanisms of bactericidal activity. PloS one, 6(3), e17709.

Lay-Flurrie, K. (2008). Honey in wound care: effects, clinical application and patient benefit. British Journal of Nursing, 17(11).

Molan, P. (2001). Why honey is effective as a medicine: 2. The scientific explanation of its effects. Bee world, 82(1), 22-40.

Molan, P. C., & Rhodes, T. (2015). Honey: a biologic wound dressing. Wounds, 27(6):141-151.

Oryan, A., Alemzadeh, E., & Moshiri, A. (2016). Biological properties and therapeutic activities of honey in wound healing: a narrative review and meta-analysis. Journal of tissue viability, 25(2), 98-118.

Saikaly, S. K., & Khachemoune, A. (2017). Honey and Wound Healing: An Update. American journal of clinical dermatology, 1-15.

Zubair, R., & Aziz, N. (2015). As smooth as honey—the historical use of honey as topical medication. JAMA dermatology, 151(10), 1102-1102.

Deel dit via:
Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geplaatst in Huid & Haar Getagd met , , ,
2 reactie op “Helende honing: de werking van honing als wondzalf
  1. Maria schreef:

    Interessant artikel. Wel een beetje moeilijk soms, met al die ingewikkelde woorden. Ik had nog nooit gehoord van honing als medicijn bij wondverzorging. Weer iets geleerd dus.

  2. Glen schreef:

    Dermiel honing wondzalf wordt al jaren voorgeschreven door dierenartsen, bij wonden en bijvoorbeeld fistels.
    Lijkt alsof de werking van medicinale honing bij dierenartsen meer bekend is?

Review mijn reviews

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

*