Het slikken van vitamine D-supplementen om chronische ziektes te voorkomen is waarschijnlijk zinloos

Enige tijd geleden is ontdekt dat een tekort aan vitamine D niet alleen maar gerelateerd is aan een slechtere gezondheid van onze botten, maar ook aan een verhoogde kans op allerlei andere aandoeningen, zoals verschillende vormen van kanker, hart- en vaatziekten, infectieziekten en auto-immuunziekten (Holick et al., 2004; Pludowski et al., 2013).

Natuurlijk zijn er sindsdien duizenden onderzoeken gedaan naar de invloed van vitamine D (suppletie) op deze aandoeningen, op basis waarvan weer honderden systematische reviews en meta-analyses verricht.

De conclusies uit de meest recente en volledig uitgevoerde studies naar het verband tussen vitamine D en bovengenoemde aandoeningen, heb ik zo goed mogelijk geprobeerd weer te geven in dit artikel.

Vitamine D en mortaliteit
Vitamine D (in de vorm van vitamine D₃) lijkt de mortaliteit te verminderen bij ouderen, met name bij vrouwen die geïnstitutionaliseerd zijn en/of afhankelijk zijn van de zorg van anderen (Autier & Gandini, 2007; Chowdhury et al., 2014; Bjelakovic et al., 2014a).

Vitamine D en de kans op botbreuken
Op zichzelf is vitamine D-suppletie (in de dosis en formules die tot nog toe getest zijn) niet in staat gebleken om botbreuken bij oudere mensen te kunnen voorkomen. De combinatie van vitamine D en calcium zou dit mogelijk wel kunnen (Avenell et al., 2013).

Vitamine D, spierkracht en het risico op vallen
Een meta-analyse van Stockton en collega’s wees uit, dat vitamine D-suppletie geen significant effect heeft op de spierkracht van volwassenen als wordt uitgegaan van een basiswaarde, maar wellicht wel als er sprake is van een tekort aan vitamine D.

Vitamine D-suppletie in een dosis van 700-1000 International Units per dag verlaagde volgens de meta-analyse van Bischoff-Ferrari en collega’s het risico op vallen onder ouderen met 19%, en de actieve vorm van vitamine D (calcitriol) verlaagde dit risico met 22%. Een andere meta-analyse stelt echter dat alleen de combinatie van vitamine D en calcium suppletie tot een statisch significante vermindering van vallen leidt (Murad et al., 2011).

Vitamine D en kanker
Er is geen hard bewijs dat vitamine D-suppletie het risico op kanker bij ouderen verhoogt dan wel verlaagt (dit is overwegend onderzocht bij thuiswonende oudere vrouwen) (Bjelakovic et al., 2014b).

Gerelateerd – Vitamine D, de zonlicht vitamine

Vitamine D en hart- en vaatziekten
Op basis van de gegevens die tot op heden beschikbaar zijn, is er geen statistisch significante associatie aan te tonen tussen vitamine D en vermindering van het cardiovasculaire risico (Elamin et al., 2011; Pittas et al., 2010).

Een eerder uitgevoerde meta-analyse stelde dat er een zwak bewijs is dat vitamine D-suppletie een klein effect heeft op verlaging van de bloeddruk van hypertensiepatiënten (Witham et al., 2009).

Vitamine D en diabetes
Vitamine D status speelt wellicht een rol in het verloop van diabetes type 2 (Mitri et al., 2011). Een tekort aan vitamine D en calcium zou een negatief effect kunnen hebben op de glycemie (suikergehalte in het bloed), terwijl een gecombineerde suppletie van beide voedingsstoffen wellicht een gunstig effect heeft op het glucosemetabolisme (Pittas et al., 2007).

Uit een meer recente meta-analyse van George & Pearson in 2012 werd echter geconcludeerd, dat er geen hard bewijs is voor een positief effect van vitamine D-suppletie op de glycemie of insulineresistentie.

Vitamine D en auto-immuunziekten
Er is geen hard bewijs dat vitamine D-suppletie  het risico op auto-immuunziekten ziekten zoals multiple sclerose, type 1 diabetes en reuma vermindert en meer onderzoek hiernaar is nodig om goede conclusies te kunnen trekken (Zipitis & Akobeng, 2008; Antico et al., 2012; Kriegel et al., 2011; Hart et al., 2011).

Vitamine D en depressie
Ook mensen met depressie hebben vaak een tekort aan vitamine D (Anglin et al., 2013). Vooralsnog is echter onduidelijk wat het effect is van vitamine D-suppletie op een eventuele verlichting van depressie (Bertone-Johnson, 2009; Li et al., 2013; Shaffer et al., 2014).

Gerelateerd – De enorme gezondheidseffecten van een goede dosis zonlicht

Conclusies uit een paraplu-review
Als je bovenstaande informatie gelezen hebt, zal je vast zijn opgevallen dat de woorden ‘lijkt’, ‘mogelijk’, ‘wellicht’ en ‘zou kunnen’ je om de oren zijn gevlogen, en dat het slikken van vitamine D-supplementen de kans op chronische ziektes en sterfte amper of niet aantoonbaar verminderd.

Tot bovenstaande conclusie kwamen Theodoratou en collega’s in hun ‘paraplu-review’: een review van enkel systematische reviews en meta-analyses (Theodoratou et al., 2014). In dit paraplu-review stelden de auteurs, dat hoewel het mogelijk is dat bij mensen met een een vitamine D tekort (die hierdoor een risico lopen op hieraan gerelateerde gebreksziekten), baat zouden kunnen hebben bij vitamine D suppletie, er geen overtuigend bewijs is dat vitamine D suppletie een verdergaand positief effect heeft op de gezondheid.

Autier en collega’s suggereren nu dat een tekort aan vitamine D wellicht een consequentie is van een slechte gezondheid, en niet de oorzaak (Autier et al., 2014).

Of wellicht is het zo dat een goed gehalte aan vitamine D met behulp van supplementen niet per definitie hetzelfde is als wanneer dit bereikt wordt met een goede dosis zonlicht, aangezien zonlicht veel meer gezondheidsvoordelen heeft dan alleen de aanmaak van vitamine D!

Bronnenlijst

Anglin, R. E., Samaan, Z., Walter, S. D., & McDonald, S. D. (2013). Vitamin D deficiency and depression in adults: systematic review and meta-analysis. The British journal of psychiatry, 202(2), 100-107.

Antico, A., Tampoia, M., Tozzoli, R., & Bizzaro, N. (2012). Can supplementation with vitamin D reduce the risk or modify the course of autoimmune diseases? A systematic review of the literature. Autoimmunity reviews, 12(2), 127-136.

Autier, P., Boniol, M., Pizot, C., & Mullie, P. (2014). Vitamin D status and ill health: a systematic review. The lancet Diabetes & endocrinology, 2(1), 76-89.

Autier, P., & Gandini, S. (2007). Vitamin D supplementation and total mortality: a meta-analysis of randomized controlled trials. Archives of internal medicine, 167(16), 1730-1737.

Avenell, A., Mak, J. C. S., & O’Connell, D. (2013). Vitamin D and related vitamin D compounds for preventing fractures resulting from osteoporosis in older people. Health, 2013.

Bertone-Johnson, E. R. (2009). Vitamin D and the occurrence of depression: causal association or circumstantial evidence?. Nutrition reviews, 67(8), 481-492.

Bischoff-Ferrari, H. A., Dawson-Hughes, B., Staehelin, H. B., Orav, J. E., Stuck, A. E., Theiler, R., … & Henschkowski, J. (2009). Fall prevention with supplemental and active forms of vitamin D – a meta-analysis of randomised controlled trials. BMJ, 339, b3692.

Bjelakovic, G., Gluud, L. L., Nikolova, D., Whitfield, K., Wetterslev, J., Simonetti, R. G., … & Gluud, C. (2014a). Vitamin D supplementation for prevention of mortality in adults. The Cochrane Library.

Bjelakovic, G., Gluud, L. L., Nikolova, D., Whitfield, K., Krstic, G., Wetterslev, J., & Gluud, C. (2014b). Vitamin D supplementation for prevention of cancer in adults. The Cochrane Library.

Chowdhury, R., Kunutsor, S., Vitezova, A., Oliver-Williams, C., Chowdhury, S., Kiefte-de-Jong, J. C., … & Franco, O. H. (2014). Vitamin D and risk of cause specific death: systematic review and meta-analysis of observational cohort and randomised intervention studies. BMJ, 348.

Elamin, M. B., Abu Elnour, N. O., Elamin, K. B., Fatourechi, M. M., Alkatib, A. A., Almandoz, J. P., … & Montori, V. M. (2011). Vitamin D and cardiovascular outcomes: a systematic review and meta-analysis. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 96(7), 1931-1942.

George, P. S., Pearson, E. R., & Witham, M. D. (2012). Effect of vitamin D supplementation on glycaemic control and insulin resistance – a systematic review and meta‐analysis. Diabetic Medicine, 29(8), e142-e150.

Hart, P. H., Gorman, S., & Finlay-Jones, J. J. (2011). Modulation of the immune system by UV radiation – more than just the effects of vitamin D? Nature Reviews Immunology, 11(9), 584-596.

Holick, M. F. (2004). Sunlight and vitamin D for bone health and prevention of autoimmune diseases, cancers, and cardiovascular disease. The American journal of clinical nutrition, 80(6), 1678S-1688S.

Yamshchikov, A., Desai, N., Blumberg, H., Ziegler, T., & Tangpricha, V. (2009). Vitamin D for treatment and prevention of infectious diseases: a systematic review of randomized controlled trials. Endocrine Practice, 15(5), 438-449.

Kriegel, M. A., Manson, J. E., & Costenbader, K. H. (2011). Does vitamin D affect risk of developing autoimmune disease?: a systematic review. In Seminars in arthritis and rheumatism (Vol. 40, No. 6, pp. 512-531). WB Saunders.

Li, G., Mbuagbaw, L., Samaan, Z., Falavigna, M., Zhang, S., Adachi, J. D., … & Thabane, L. (2013). Efficacy of vitamin D supplementation in depression in adults: a systematic review. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 99(3), 757-767.

Mitri, J., Muraru, M. D., & Pittas, A. G. (2011). Vitamin D and type 2 diabetes – a systematic review. European journal of clinical nutrition, 65(9), 1005-1015.

Murad, M. H., Elamin, K. B., Abu Elnour, N. O., Elamin, M. B., Alkatib, A. A., Fatourechi, M. M., … & Montori, V. M. (2011). The effect of vitamin D on falls: a systematic review and meta-analysis. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 96(10), 2997-3006.

Pittas, A. G., Lau, J., Hu, F. B., & Dawson-Hughes, B. (2007). The role of vitamin D and calcium in type 2 diabetes. A systematic review and meta-analysis. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 92(6), 2017-2029.

Pittas, A. G., Chung, M., Trikalinos, T., Mitri, J., Brendel, M., Patel, K., … & Balk, E. M. (2010). Systematic review: Vitamin D and cardiometabolic outcomes. Annals of Internal Medicine, 152(5), 307-314.

Pludowski, P., Holick, M. F., Pilz, S., Wagner, C. L., Hollis, B. W., Grant, W. B., … & Soni, M. (2013). Vitamin D effects on musculoskeletal health, immunity, autoimmunity, cardiovascular disease, cancer, fertility, pregnancy, dementia and mortality – A review of recent evidence. Autoimmunity reviews, 12(10), 976-989.

Shaffer, J.A., Edmondson, D., Wasson, L. T., Falzon, L., Homma, K. H., Ezeokoli, N., Li, p. & Davidson, K.W. (2014). Vitamin D supplementation for depressive symptoms – a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Psychosomatic medicine, 76(3), 190-196.

Stockton, K. A., Mengersen, K., Paratz, J. D., Kandiah, D., & Bennell, K. L. (2011). Effect of vitamin D supplementation on muscle strength – a systematic review and meta-analysis. Osteoporosis international, 22(3), 859-871.

Theodoratou, E., Tzoulaki, I., Zgaga, L., & Ioannidis, J. P. (2014). Vitamin D and multiple health outcomes – umbrella review of systematic reviews and meta-analyses of observational studies and randomised trials. BMJ, 348.

Witham, M. D., Nadir, M. A., & Struthers, A. D. (2009). Effect of vitamin D on blood pressure: a systematic review and meta-analysis. Journal of hypertension, 27(10), 1948-1954.

Zipitis, C. S., & Akobeng, A. K. (2008). Vitamin D supplementation in early childhood and risk of type 1 diabetes – a systematic review and meta-analysis. Archives of disease in childhood, 93(6), 512-517.