Oppervlakte-actieve stoffen, grensvlakactieve stoffen, tensiden, tensio-actieven, surfactanten en detergenten: het zijn allemaal reinigers

Oppervlakte-actieve stof, grensvlakactieve stof, tenside, tensio-actieve stof, surfactant (afkorting van SURFace ACTive AgeNT) en detergent zijn in feite allemaal hetzelfde, namelijk reinigers. Reinigers worden voornamelijk gemaakt van plantaardige en dierlijke oliën en vetten. Populaire reinigende cosmetica zijn o.a. zepen, douchegels, gezichtsreinigers, tandpasta’s en shampoos.

.Handen reinigen
Wat is een reiniger?
Een reiniger is een middel dat reinigt: een proces waarbij vuil (vlekken) van hun onderlaag wordt losgemaakt en wordt opgelost of verwijderd (Detergentenverordening 2004/648/EG). Een reiniger is het belangrijkste actieve bestanddeel van reinigingsmiddelen. Een reinigingsmiddel in de vorm van een cosmetisch product, is een middel dat helpt het lichaamsoppervlak (huid, haar en/of nagels) schoon te maken (2006/257/EG).

Wat is reiniging?
Vuilverwijdering met behulp van een reiniger is een complex proces waarin verschillende chemisch-fysische fenomenen een rol spelen: desorptie, dispersie, emulsievorming, oplossing en bevochtiging. Bij het reinigingsproces spelen mechanische beweging, tijd en temperatuur een belangrijke rol (Groeneveld, 1996; Rosen & Kunjappu, 2012; Schramm et al., 2003).

532px-Micelle_scheme-nl_svgDesorptie is het vrijkomen van een stof uit of via een oppervlak. Reinigers hebben de mogelijkheid tot desorptie te danken aan het feit dat reinigers amfifiele stoffen zijn. Amfifiel wil zeggen dat reinigingsmiddelen bestaan uit twee moleculen: een hydrofiel (wateraantrekkend) én een hydrofoob (waterafstotend) deel, waarvan het hydrofobe deel in het geval van reinigers gebruikt in cosmetica ook lipofiel (vetaantrekkend) zijn. Het hydrofiele deel heeft de vorm van een kop, en de het lipofiele deel de vorm van een staart. Dankzij het amfifiele karakter kunnen reinigers in cosmetica zich met hun lipofiele staart hechten aan het vet en de aan dit vet klevende vuil, waardoor zij micellen vormen (zie afbeelding), en zich vervolgens bij het afspoelen ook vasthechten aan water middels de hydrofiele kopjes. Dit leid tot dispersie, het proces waarbij een vaste vuildeeltjes kleiner gemaakt worden en worden verdeeld (oplossen) in het water. Tevens zorgen de hydrofiele/lipofiele delen van reinigers ervoor dat van het reinigingsmiddel zelf een emulsie wordt gevormd, in plaats van water met deeltjes drijvend vet.

Oppervlakte-actieve reinigingsmiddelen en schuimvorming
Reinigers zijn tevens veelal stoffen die de oppervlaktespanning van een vloeistof (zoals water) verlagen als ze ermee vermengd worden, waardoor het te reinigen oppervlak beter kan worden bevochtigd. Oppervlaktespanning is de spanning die heerst aan het oppervlak van een vloeistof, waardoor deze vloeistof de neiging heeft om een druppel te vormen (hoe hoger de oppervlaktespanning, des te groter de neiging tot druppelvorming).

Door het verlagen van de oppervlaktespanning kan water gemakkelijker grote oppervlakken vormen, met als gevolg dat de reiniger in combinatie met water gemakkelijker schuim vormt. Over het algemeen kan worden gesteld: hoe meer een reiniger schuimt, hoe groter de oppervlakteactiviteit en des te sterker (en agressiever) de reinigende werking.

Soorten reinigers
Ondanks de algemene chemische-fysische eigenschappen geldend voor alle reinigers, bestaat er een enorme variatie in reinigers door verschillen in staartlengten, aantal vertakkingen, de aard van de verbindingen, elektische lading, de hydrofiele kwaliteit, de oppervlakte-activiteit, mate van huidirritatie en toxiciteit van de reiniger (Rieger & Rhein, 1997). Reinigers worden grofweg onderverdeeld in de volgende 4 categorieën:

  1. Anionische reinigers: reinigers waarvan de kop bestaat uit een anion zoals sulfaat of sulfonaat en die een sterk emulgerende en schuimende werking hebben. Voorbeelden van veelvoorkomende anionische reinigers in cosmetica zijn gewone zeep, en de sulfaten ammonium lauryl sulfate (ALS), sodium lauryl sulfate (SLS) en sodium laureth sulfate (SLES).
  2. Kationische reinigers: reinigers waarvan de kop bestaat uit een kation, met een sterk irriterende, biocide werking waarvan het gebruiksgebied grotendeels buiten de cosmetica ligt. Binnen de cosmetica worden ze niet zozeer toegepast als reiniger, maar als antistatische stof in haarconditioners.
  3. Niet-ionische of nonionogene reinigers: reinigers waarvan de kop bestaat uit een keten met bepaalde functionele groepen waardoor deze een hydrofiel karakter krijgt en het gehele molecuul oppervlakteactief is (bijv. ethers, alcoholen en alkanolamides). Niet-ionische reinigers hebben een mild reinigende en tevens een schuimremmende, stabiliserende en viscositeitsverlagende werking.
  4. Amfotere of zwitterionische reinigers: reinigers die zich die zich tegelijk als zuur en als base kunnen gedragen afhankelijk van de pH-waarde, zoals verschillende betaines, Sodium Lauriminodipropionate en Disodium Lauroamphodiacetate. Nadeel van amfotere reinigers is dat zij erg mild zijn, niet zo goed reinigen en amper emulgerende werking hebben. Amfotere reinigers worden voornamelijk gebruikt in cosmeticaproducten voor baby’s, als tweede reinigende ingrediënt van een reinigingsmiddel en in sulfaatvrije shampoo’s.

Bronnenlijst

Groeneveld, J. Ph. (1996). Oppervlakte-actieve stoffen in toiletartikelen, was- en reinigingsmiddelen. Chemische feitelijkheden, 122, 1-11.

Rieger,M. M. & Rhein, L.D., Eds (1997). Surfactants in Cosmetics (2nd ed.). New York: Marcel Dekker.

Rosen, M.J. & Kunjappu, J.T. (2012). Surfactants and Interfacial Phenomena (4th edition). Hoboken New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.

Schramm, L. L., Stasiuk, E. N., & Marangoni, D. G. (2003). Surfactants and their applications. Annual Reports Section” C”(Physical Chemistry), 99, 3-48.

Deel dit via:
Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geplaatst in Huid & Haar Getagd met

Review mijn reviews

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

*