Samen met een tiental andere zwangere vrouwen sta ik in de kleedruimte. De zwangerschapsyoga is net afgelopen, en het omkleden wordt zoals gewoonlijk gebruikt om elkaars zwangerschapsperikelen en opvoedvraagstukken te bespreken.
‘Die van mij is net een ongeleid projectiel,’ zegt een van de meiden, ‘hij botst de hele dag door overal tegenaan. Het arme kind zit telkens vol bulten en blauwe plekken.’
‘Oh, dan moet je arnicazalf kopen,’ reageert een ander, ‘een klein beetje erop smeren en die bulten zijn zo weer weg!’
Een paar andere moeders knikken instemmend, en vertellen vervolgens over de valpartijen die hun kinderen hebben moeten ondergaan.
Ondertussen zette ik snel een notitie van deze tip in mijn telefoon. Het was mijn eerste zwangerschap.
Sinds de geboorte van mijn zoontje, nu meer dan 5 jaar geleden, heb ik bij ontzettend veel moeders een tube arnicazalf uit de luiertas zien verschijnen wanneer hun kleine zich weer eens bezeerd had.
Op een dag viel mijn blik op een pagina van de Taalvoutjes scheurkalender die bij mijn ouders in huis lag. Het was een foto van de Arnica Gel van De Tuinen, waarop als ondertitel stond: ‘Bij vallen, voor kneuzen’.
Ze bedoelden natuurlijk kneuzingen in plaats van kneuzen, en ik moest hier erg om lachen. Laatst liep ik bij Holland & Barrett en zag dezelfde Arnica Gel staan, warempel nog steeds met dezelfde ondertitel. En besloot het woordgrapje te gebruiken als titel voor dit artikel.
De invloed van arnica op het menselijk lichaam
Arnica montana is een geelbloemige plant die van nature voorkomt in verschillende bergachtige en heidegebieden van Europa en Siberië.
Het voornaamste farmacologisch actieve bestanddeel van arnica, is de stof helenaline en de esters hiervan (Perry et al., 2009; Staneva et al., 2011).
Helenaline behoort tot de sesquiterpeenlactonen, een klasse van organische verbindingen die veel in bepaalde plantensoorten (de zogenaamde composieten) voorkomt. Blootstelling van de huid aan helenaline kan leiden tot contactdermatitis, en consumptie ervan leidt al bij kleine hoeveelheden tot ontsteking en inwendige bloeding van het spijsverteringsstelsel. Helenaline is dus behoorlijk giftig. In zeer kleine hoeveelheden kan helenaline echter ontstekingsremmend werken (Amorim et al., 2013; Chadwick et al., 2013).
Foto: Arnica montana
De theorie achter arnica als natuurgeneesmiddel
Aftreksels van Arnica montana worden in de homeopathie toegepast als natuurgeneesmiddel bij o.a. kneuzingen, verstuikingen en bloeduitstortingen. De Nederlandse naam voor deze plant, is daarom ook wel Valkruid.
Zoals je in bovenstaande alinea hebt kunnen lezen, kan arnica (door de aanwezigheid van de stof helenaline) juist bloedingen veroorzaken. De homeopathische leer gaat echter uit van het gelijksoortigheidsbeginsel (Similia similibus curentur), dat verwijst naar het idee dat stoffen die bij gezonde mensen bepaalde ziektesymptomen kunnen veroorzaken, een genezend effect hebben wanneer ze – in een sterk verdunde concentratie – worden toegediend aan zieke mensen die gelijksoortige symptomen ervaren. Met behulp van deze sterk verdunde stoffen, zouden homeopathische geneesmiddelen het zelfherstellend vermogen van het lichaam kunnen activeren.
Het zijn deze aannames op basis waarvan de homeopathische leer stelt, dat homeopathische arnica een genezend effect heeft bij verschillende soorten (toekomstig) letsel. Door de doorbloeding te stimuleren, zou arnica het herstellend vermogen van de huid en het onderliggende weefsel bevorderen (Ernst & Pittler, 1998).
In Nederland veel verkochte homeopathische arnica, zijn o.a.:
|
De werkzaamheid van homeopathische arnica
Persoonlijk vind ik het gelijksoortigheidsbeginsel een bijzondere aanname. Ik zou eerder denken dat stoffen die schadelijk zijn voor een gezond persoon, nog veel schadelijker zijn voor een ziek persoon, die immers kwetsbaarder is.
In de volgende alinea kijk ik naar wat er qua wetenschappelijk bewijs bekend is over de werkzaamheid van homeopathische arnica. Hierbij ga ik er dus van uit, dat arnica’s werkzaamheid kan worden aangetoond (of niet) middels gedegen wetenschappelijk onderzoek. En ja, zeg ik maar alvast om allerlei e-mails van fervente homeopathie-aanhangers te voorkomen, ook dit is een aanname.
Ik beperk mij hierbij tot wetenschappelijk onderzoek van de hoogste kwaliteit, namelijk placebo-gecontroleerde klinische onderzoeken en systematische reviews of meta-analyses uitgevoerd op basis van deze onderzoeken.
Foto: Homeopathische arnica
De invloed van homeopathische arnica op letsel in het algemeen
In 1998 publiceerden Ernst & Pittler een systematische review, die alle tot dan toe uitgevoerde placebo-gecontroleerde klinische proeven naar de invloed van arnica op het genezen van verschillende soorten letsel omvatte.
Zij concludeerden, dat op basis van dergelijk onderzoek niet gesteld kon worden dat homeopathische arnica effectiever is dan een placebo-effect.
Arnica en postoperatieve bloeduitstortingen na een facelift
In een prospectieve studie uitgevoerd door Seeley en collega’s, werd in 2006 een onderzoek gepubliceerd naar het effect van perioperatieve homeopathische arnica montana op het ontstaan van blauwe plekken (ecchymose) veroorzaakt door een facelift.
Er konden geen subjectieve verschillen worden vastgesteld tussen de blauwe plekken van de behandelingsgroep (die voor aanvang van hun facelift homeopathische arnica montana hadden gekregen) versus de controlegroep (die een placebo had gekregen), hetzij door de patiënten noch door de onderzoekers.
Objectieve metingen met behulp van een nieuw computermodel, vonden geen significant verschil in de mate van kleurverandering, maar wel in de grootte hiervan: patiënten die de homeopathische arnica hadden gekregen, hadden blauwe plekken die kleiner waren in omvang.
Ook Ho en collega’s konden aan de hand van de door hun uitgevoerde systematische review in 2016 geen bewijs vinden dan arnica postoperatieve blauwe plekken of oedeem kon verminderen.
Gerelateerd – De werkzaamheid van valeriaan als kalmeringsmiddel en slaapmiddel
De invloed van arnica op pijnbeleving na verwijdering van keelamandelen
Robertson en collega’s deden onderzoek naar de invloed van homeopathische arnica op pijn veroorzaakt door het verwijderen van de keelamandelen (tonsillectomie). De resultaten van hun onderzoek suggereren dat homeopathische arnica gebruikt na verwijdering van de keelamandelen, een klein maar significante vermindering geeft in de door de patiënt opgegeven pijnscores in vergelijking met een placebo.
Topische arnica tegen pijn, zwelling en blauwe plekken
In 2014 werd een systematische review gepubliceerd van Brito en collega’s naar de invloed van huidsmeersels met arnica op pijn, zwelling en blauwe plekken.
Hieruit concludeerden zij, dat er geen bewijs is voor een werkzaam effect van huidsmeersels met een concentratie aan arnica van 10% (of minder). Volgens hun is meer onderzoek nodig om vast te stellen of een hogere concentratie effectief en veilig zal zijn.
Samengevat: De werkzaamheid van homeopathische arnica als geneesmiddel bij letsel, is nog steeds zeer controversieel. Sterk wetenschappelijk bewijs voor enige effectiviteit is niet te vinden. Mocht er al een effect zijn, dan zal dit zeker geen groot effect zijn – anders was dit allang gevonden.
Over het gebruik van homeopathische arnica bij kinderen!
Aan het begin van dit artikel, vertelde ik dat ik opvallend vaak arnicazalf uit luiertassen heb zien verschijnen. Dit is geen toeval.
Ten eerste omdat kleine kinderen motorisch gezien nog moeten leren en hierdoor vaak kleine ongelukjes hebben. En van arnica wordt nou eenmaal door velen geloofd dat het helpt tegen bulten en blauwe plekken, ondanks het gebrek aan bewijs én ondanks het feit dat er geen enkel gedegen onderzoek gedaan is naar de effectiviteit van homeopathische arnica bij kinderen (Altunç et al., 2007)!
Komen we gelijk bij het ‘ten tweede’. Ik heb moeders vaak homeopathische arnica zien gebruiken omdat het één van de meest gebruikte homeopathische middelen is die gebruikt wordt bij kinderen. Mijn familie- en vriendenkring is hierop blijkbaar geen uitzondering (Crowe & Lyons, 2004; Thompson et al., 2010).
Ten derde kan ik mij erg goed voorstellen dat ouders het idee hebben dat arnicazalf écht werkt. Wellicht omdat ze even vergeten dat wonden zich bij jonge mensen veel sneller herstellen dan bij oude mensen, Wolverine is er niets bij (Gosain & DiPietro, 2004)! De bult die ’s ochtend nog zo groot was als een ei, is bij de avond vaak niet meer dan een blauwe plek, maar dit heeft zeer waarschijnlijk niets met het gebruik arnica te maken.
Als alleen ‘een kusje erop’ niet voldoende werkt
Toch begrijp ik het massale gebruik van arnica onder ouders wel heel goed. Je kindje heeft na het vallen of stoten immers pijn, en je wilt je hem of haar dan iets te bieden hebben dat troost en pijnverlichting biedt. Een placebo-effect is dan ook prima.
Als alleen ‘een kusje erop’ niet afdoende werkt, kan het opsmeren van een ‘medicijn’ je kleintje soms wel kalm krijgen. Dus koop je misschien wel een zalf of gel die in omhullende termen claimt hierbij te kunnen helpen, want je gaat ook niet je dure gezichtscrème gebruiken. Zelfs als op het product staat dat het ‘voor kneuzen’ is.
Mijn advies? Laat de homeopathische arnica maar in het schap staan, en gebruik indien nodig gewoon wat van een (goede!) billenzalf om kleine kwetsuren mee in te smeren. Niet omdat dit deze kan laten verdwijnen, maar puur als placebo. De meeste billenzalven zien er immers vaak ook uit als een medicijn, en waarschijnlijk heb je hiervan al een exemplaar in je luiertas zitten.
Daarnaast is er voor uitwendige wonden een natuurlijk alternatief dat wél bewezen leidt tot een snellere wondheling, namelijk medicinale honing. Er zijn vrij verkrijgbare medicinale honingzalven te koop die speciaal ontworpen zijn voor gebruik op wonden; voor een overzicht hiervan klik hier!
Bronnenlijst
Amorim, M. H. R., Gil da Costa, R. M., Lopes, C., & Bastos, M. M. (2013). Sesquiterpene lactones: adverse health effects and toxicity mechanisms. Critical reviews in toxicology, 43(7), 559-579.
Altunç, U., Pittler, M. H., & Ernst, E. (2007, January). Homeopathy for childhood and adolescence ailments: systematic review of randomized clinical trials. In Mayo Clinic Proceedings (Vol. 82, No. 1, pp. 69-75). Elsevier.
Brito, N., Knipschild, P., & Doreste-Alonso, J. (2014). Systematic Review on the Efficacy of Topical Arnica montana for the Treatment of Pain, Swelling and Bruises. Journal of Musculoskeletal Pain, 22(2), 216-223.
Chadwick, M., Trewin, H., Gawthrop, F., & Wagstaff, C. (2013). Sesquiterpenoids lactones: benefits to plants and people. International journal of molecular sciences, 14(6), 12780-12805.
Crowe, S., & Lyons, B. (2004). Herbal medicine use by children presenting for ambulatory anesthesia and surgery. Pediatric Anesthesia, 14(11), 916-919.
Ernst, E., & Pittler, M. H. (1998). Efficacy of homeopathic arnica: a systematic review of placebo-controlled clinical trials. Archives of Surgery, 133(11), 1187-1190.
Gosain, A., & DiPietro, L. A. (2004). Aging and wound healing. World journal of surgery, 28(3), 321-326.
Ho, D., Jagdeo, J., & Waldorf, H. A. (2016). Is there a role for arnica and bromelain in prevention of post-procedure ecchymosis or edema? A systematic review of the literature. Dermatologic surgery, 42(4), 445-463.
Perry, N. B., Burgess, E. J., Guitián, M. A. R., Franco, R. R., Mosquera, E. L., Smallfield, B. M., … & Littlejohn, R. P. (2009). Sesquiterpene lactones in Arnica montana: helenalin and dihydrohelenalin chemotypes in Spain. Planta medica, 75(06), 660-666.
Robertson, A., Suryanarayanan, R., & Banerjee, A. (2007). Homeopathic Arnica montana for post-tonsillectomy analgesia: a randomised placebo control trial. Homeopathy, 96(1), 17-21.
Seeley, B. M., Denton, A. B., Ahn, M. S., & Maas, C. S. (2006). Effect of homeopathic Arnica montana on bruising in face-lifts: results of a randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Archives of Facial Plastic Surgery, 8(1), 54-59.
Shiffman, M. A. (2012). Arnica montana. In Aesthetic Medicine (pp. 289-294). Springer Berlin Heidelberg.
Staneva, J., Denkova, P., Todorova, M., & Evstatieva, L. (2011). Quantitative analysis of sesquiterpene lactones in extract of Arnica montana L. by 1 H NMR spectroscopy. Journal of pharmaceutical and biomedical analysis, 54(1), 94-99.
Thompson, E. A., Bishop, J. L., & Northstone, K. (2010). The use of homeopathic products in childhood: data generated over 8.5 years from the Avon Longitudinal Study of Parents and Children (ALSPAC). The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 16(1), 69-79.
Ik ben de gelukkigste met de smeerwortelzalf met de basis van adeps suillus. Als ik het moeilijk heb, pas ik het toe en geen blauwe plekken.
Janneke, probeerde ik https://www.dr-dudek.nl/smeerwortelzalf/ en is zeer effectief. Dank je wel…
Luuk hun zalven zijn geweldig. Ik heb het hier ook gevonden https://www.bol.com/nl/nl/c/dr-dudek/16541378/
Vreemd dat bij onderzoeken bij blauwe plekken geen groot effect is gevonden. Eigen ervaringen wijzen juist het tegendeel uit. Zware bloeduitstortingen die als sneeuw voor de zon verdwijnen. Zoals die van na een val van een trap of het hard stoten. Vroeger zou ik gekoeld en gemasseerd hebben, tegenwoordig grijp ik naar Arnica. Ook apart dat u het middel zelf niet geprobeerd heeft maar wel een uitgebreid artikel erover geschreven heeft. Het verstandig om zo snel mogelijk na een val / kneuzing het middel te gebruiken. Ik hoor graag over uw eigen ervaringen. En dan zult u waarschijnlijk met mij eens zijn dat niet al die moeders gek waren.
Beste Roy,
Het toevoegen van een eigen ervaring heeft geen toegevoegde waarde wat betreft de werking van een huidsmeersel met arnica. Ik zal namelijk nooit vast kunnen stellen of bij mij of mijn kinderen ontstane blauwe plekken minder snel zouden zijn verdwenen wanneer ik dit smeersel niet gebruikt zou hebben.
Groetjes,
Loes
Beste Loes,
Ik weet niet welk merk je zelf getest hebt, wij gebruiken altijd het middel van VSM. De kinderversie werkt ook prima voor volwassen kneuzen. Wel is het zaak om deze direct na een val te gebruiken wanneer de rode plek nog niet blauw is. Dan ontstaat er niet eens een blauwe plek. Recentelijk het middel nog gebruikt waar, door het verschuiven van de sportbescherming, een blauwe plek / bloeduitstorting was ontstaan. Hier geen aandacht aangegeven maar ’s nachts was deze gegroeid tot een doorsnede van 4 cm en een hoogte van 1 cm en zeer pijnlijk. Twee keer insmeren en binnen een half uur was de zwelling grotendeels weggetrokken. Voor mij is dit in ieder geval niet verklaarbaar met het placebo effect.
Groet,
Roy
Beste naamgenoot,
In de jaren tachtig van de vorige eeuw woonde ik naast mijn tandarts die ook zeer geïnteresseerd was in alternatieve geneeswijzen. Zij adviseerde mij om Arnica D6 (druppels) de dag voorafgaand aan de tandheelkundige behandeling (trekken van een kies) 8×8 druppels in te nemen, dag van ingreep idem en daarna tot drie dagen erna 5×8. Ik kreeg geen zwelling. Had ook daardoor géén last ervan.
Later ben ik dit bij andere behandelingen, waarbij een arts waarschuwde voor zwelling na de ingreep, ook gaan doen. Wederom verbazend effect. Nu heb ik precies drie weken geleden mijn eerste nieuwe heup gekregen. (Achterwaartse benadering, incisie van 16 cm.) Dag ervoor begonnen met Arnica D6 te slikken. En men staat verbaasd! Nauwelijks blauw en dik. Je wordt bij deze ingrepen gewaarschuwd voor de mogelijkheid dat het hele been zwelt en dit wel 6 maanden tot een jaar kan duren. Mijn been was binnen een week normaal! Dit blijkt bijzonder te zijn. Ik ben ervan overtuigd dat het komt door het slikken van Arnica D6.
Ik ben mijn toenmalige tandarts dankbaar dat zij mij hierop gewezen heeft. Ik probeer het zelf nu zoveel mogelijk te verspreiden maar merk dat veel mensen sceptisch zijn. Ook goed, iedereen maakt een eigen keuze. Mij kan niemand overtuigen dat het niet werkt.
Wat betreft de zalf heb ik geen ervaring.
Warme groetjes,
Loes
Beste Loes,
Na het lezen van je verhaal rijst bij mij als ‘arnica-scepticus’ de vraag: hoe snel zou u hersteld zijn als je de arnicadruppels niet had gebruikt? Onmogelijk om te beantwoorden natuurlijk, maar het zou zomaar kunnen zijn dat u gezegend bent met een sterk gestel en een bijzonder goed regenererend vermogen. Dus dat u ook zo snel hersteld zou zijn zonder de druppels.
Wat de reden ook mag zijn: hartstikke fijn dat u zo snel geneest en bedankt voor uw bijdrage aan dit artikel!
Groetjes,
Loes
Prikkelend artikel. Zojuist werd dit middel mij aangeraden door een bevriende huisarts-in-opleiding. Ik heb je referenties gebruikt voor wat wetenschappelijke opvoeding, maar ik vraag me af of het veel uithaalt. Ik schrik er persoonlijk van hoe vaak dit voorkomt in het medisch circuit.
Ik vraag mij hierdoor ook af waarom mensen juist bij blauwe plekken, zwelling en bulten zo gevoelig lijken te zijn voor de beloftes van homeopathie. Volgens mij heeft elk huishouden zijn onzinmiddel; mijn eigen moeder zwoer bij “Boegembalsem”. (Dat is ook meteen de verkooptactiek: ik heb ook een warm gevoel bij het middel door de associatie met mijn moeder)
Ik heb persoonlijk de indruk dat dit komt doordat builen en blauwe plekken van nature snel verdwijnen. Doordat de genezing nogal spectaculair is (van donkerpaars naar helemaal gezond in enkele dagen), kun je je moeilijk voorstellen dat het lichaam dit helemaal op eigen kracht heeft bereikt. Dan móét het dus wel het wondermiddel zijn!
Ik ben benieuwd hoe jij ernaar kijkt. Je hebt je er namelijk goed in verdiept!
Hoi Jesse,
Bedankt voor je reactie! Hoe ik ernaar kijk, is vergelijkbaar met jouw visie. Maar goed, daar is geen onderzoek naar gedaan, dus het blijft gissen!
Groetjes,
Loes
Ik kreeg in 2021 implantaten en begon twee dagen voor de behandeling met arnica druppels op aan bedeling van de implantoloog en heeft heel veel goed gedaan. Werd niet blauw maar schoonzus die dezelfde implantaten kreeg en geen arnica
Voorgeschreven kreeg werd zwart tot in de hals
Beste Loes. Ik kwam dit artikel van je tegen, toen ik ergens naar op zoek was. Jouw artikel verbaasd me. Het begint met een leuk verhaal over zwanger zijn, smeersels en kinderen, maar het eindigd in een teleurstelling. Jouw eigen mening zou niet mee moeten tellen als “review”, dat doet afbreuk aan bewezen feiten, die er echt wel zijn.
Dé reden dat wetenschappelijke peer reviews, onderzoeken etc vaak totaal geen bewezen effect tonen, komt omdat het vaak een zaak is van de slager die zijn eigen vlees keurt. Vergeet niet dat de huidige farmacie en diens “geneesmiddelen” nageaapt zijn van de natuur, hetzij sterker geconcentreerd en daarom met een snellere werking, maar met vele toegevoegde API’s die veel meer bijwerkingen geven, puur omdat het synthetisch is. De reguliere geneeskunde en de farmacie gaan hand in hand, en hebben geen baat bij een positieve review omdat ze er dan geen geld aan kunnen verdienen. Dus; staar je niet al te blind op zulke ‘onderzoeken. Juist omdat ze op planten uit de natuur geen patent aan kunnen vragen, worden de heilzame eigenschappen vaak de grond in geboord en verwezen naar het rijk der fabelen, of afgedaan als kwakzalverij. Zoals helaas ook jouw artikel hier doet voorkomen. Arrogantie ten top van de op de wetenschap gebaseerde “geneeskunde”, want ze gebruiken zelf methodes die in 4 van de 5 gevallen bij sommige behandelingen alsnog in een later stadium tot de dood leiden. Ik ken beide; de natuurgeneeskunst en zijn achtergrond, en de farmacie en zijn achtergrond.
Je haalt een review aan van E. Ernst & Pittler,
Je typt de tekst van het artikel over:
“dat “placebo-gecontroleerde klinische proeven naar de invloed van arnica op het genezen van “verschillende soorten letsel” omvatte.
Zij concludeerden, dat op basis van dergelijk onderzoek niet gesteld kon worden dat homeopathische arnica effectiever is dan een placebo-effect”. Dit zegt al genoeg…en,
Verschillende soorten letsel? Tissue trauma kunnen ook open wonden zijn, waar Arnica in de regel niet voor gebruikt mag worden. Bovendien zegt hij zelf,
Our study was an offshoot of a systematic review of all placebo-controlled trials of homeopathic arnica. This
analysis included 8 such studies and concluded that ‘the
claim that homeopathic Arnica is efficacious beyond a
placebo effect is not supported by rigorous clinical trials.
Verder,
De reviews die jij aanhaalt zeggen 8 van de 10 keer niks over de werking van Arnica alleen op zich. Ik heb ze gelezen.
Ze gaan over o.a: de giftige eigenschappen, en de effecten op de gezondheid. De zogenaamde fytoalexinen in de plant, waardoor deze zich verdedigd tegen insecten en planteneters.,daarom ook wordt Arnica eerst bewerkt.
En, onderzoeken naar de ” Sesquiterpene lactones” (plantenstoffen);in de composietenfamilie, waartoe ook o.a de Aster, Duizendblad, Kamille, de Zomeralsem, de Zonnebloem en Arnica toe behoren, maar bijv ook “Litlle Gem” en Cichorei. Een van de stoffen is Artemisinine, wat in de Chinese oudheid al werd gebruikt tegen malaria, en dit gebeurd ook nu nog in Aziatische landen als synhetische geneesmiddelen niet meer worden verdragen,. En tal van andere behulpzame stoffen in deze plantenfamilie. Er wordt zelfs sterk aangeraden om advies te tappen uit de volksgeneeskunde als profijt voor de farmacie. Niks negatiefs over Arnica op zich…en zo kan ik nog wel even door gaan.
Jouw conclusie;
“Samengevat: De werkzaamheid van homeopathische arnica als geneesmiddel bij letsel, is nog steeds zeer controversieel. Sterk wetenschappelijk bewijs voor enige effectiviteit is niet te vinden. Mocht er al een effect zijn, dan zal dit zeker geen groot effect zijn – anders was dit allang gevonden.”
De laatste zin hierboven, laat me weten dat je niks weet over de geschreven wetten in de farmacie, in samenwerking met de wetenschap.,of over Homeopatische geneeskunst,kruiden en geneesmiddelen.
Mijn conclusie;
1.
Als je een leuk artikel wil schrijven, doe eerst gedegen onderzoek voordat je je bij voorbaat al in het rijtje van
sceptici schaart.
2.
Je adviseert de mensen om Arnica maar in het schap te laten staan, n.a.v door jou samengezochte reviews, (waarvan ik denk dat je ze niet eens hebt doorgelezen, want, veel Engelse, Latijnse biologische termen) die in de regel nogal algemeen zijn..
Door mensen zoals jij worden dan homeopathische middelen
die hun dienst al lang hebben bewezen gelijk aan de kant gezet.
Mijn advies:
Doe gedegen onderzoek, schrijf geen slappe reviews over.
Hou je aan reviews van beauty artikelen.
Verder is dit niet bedoeld als negatieve kritiek, ik hoop dat je er wat van op steekt.