De (on)zin van co-enzym Q10 in voedingssupplementen en cosmetica

Co-enzym Q₁₀ klinkt als een mysterieus middel met allemaal wonderbaarlijke eigenschappen, vind je niet? In werkelijkheid is het een lichaamseigen stof die van nature in elke lichaamscel voorkomt (met name de spieren en het hart in het bijzonder) en door het lichaam zelf kan worden aangemaakt.

De exotische naam ‘Q₁₀’ is simpelweg te danken aan de molecuulopbouw: de “kop” bestaande uit Quinone en 10 zelfde stukken molecuul aanwezig in de “staart”. De wetenschappelijke (en INCI-naam) Ubiquinone betekent ‘alomtegenwoordig’, en verwijst naar het feit dat de stof overal in het lichaam aanwezig is. Co-enzym Q₁₀ vervult tal van functies, maar speelt met name een belangrijke rol bij de energieproductie en als antioxidant. Het niveau aan Co-enzym Q₁₀ neemt af naarmate je ouder wordt. Alleen bij sommige ernstige ziekten kan er sprake zijn van een echt Q₁₀ tekort (Ernster & Dallner, 1995).

Co-enzym Q₁₀ als voedingssupplement
Co-enzym Q₁₀ komt met name voor in de spieren, en het hart in het bijzonder. Tekorten aan Q₁₀ in het hart zijn geassocieerd met hart- en vaatziekten. Om deze reden is er inmiddels behoorlijk wat onderzoek gedaan naar het effect van Q₁₀ supplementatie op verschillende vormen van hart- en vaatziekten. Net als de onderzoeken naar het effect van inname van supplementen met andere antioxidanten, geldt ook voor Q₁₀ dat het effect onduidelijk is en onderzoeken, waaronder zelfs grote metastudies, elkaar tegenspreken.

Zo stelden Gao en collega’s in 2012 dat supplementatie met Q₁₀ de endotheelfunctie verbetert bij mensen met en zonder hart- en vaatziekten, terwijl in een review van Flowers en collega’s in 2014 naar het nut van Q₁₀ supplementatie als preventiemiddel voor hart- en vaatziekten geconcludeerd werd dat hier nog te weinig kwalitatief goed onderzoek naar gedaan was om zinnige conclusies te kunnen trekken. Hetzelfde geldt voor het effect op hoge bloeddruk: in de meta-analyse van Rosenfeldt en collega’s werd geconcludeerd dat Q₁₀ hier een positief effect op had, terwijl de review uitgevoerd door Ho en collega’s de stelde dat er te weinig bewijs was voor het effect van Q₁₀ op verlaging van de bloeddruk. Het effect van Q₁₀ supplementatie op hartfalen is vooralsnog onduidelijk (Fotino et al., 2013; Madmani et al., 2014). Er is geen goed bewijs dat Q₁₀ supplementatie helpt bij myopathie veroorzaakt door statines (Banach et al., 2015).

De European Food Safety Authority (EFSA) heeft in 2010 een rapport uitgebracht over de gezondheidsclaims gerelateerd aan Q₁₀ supplementen, en concludeerde dat er een gebrek aan wetenschappelijk bewijs is dat Q₁₀ supplementatie een positieve invloed heeft op het energieniveau of het fysieke uithoudingsvermogen, leidt tot een lagere bloeddruk, bijdraagt aan een normaal cognitief functioneren, helpt een normaal cholesterolgehalte te behouden of het DNA, eiwitten en lipiden beschermt tegen oxidatieve schade.

Producenten van producten die zijn gebaseerd op Q₁₀ of waar Q₁₀ aan is toegevoegd stellen dat er sprake is van een aantal gezondheidsvoordelen. Al met al is er vooralsnog geen enkel overtuigend bewijs dat Q₁₀ supplementatie enige baat heeft voor de gezondheid.

Co-enzym Q₁₀ in cosmetica
De hele antioxidantentheorie, waarbij gesteld wordt dat antioxidanten veroudering tegen kunnen gaan, wakkerde bij de beautyindustrie de interesse aan van co-enzym Q₁₀ in gezichtscrèmes. Binnen de kortste keren was Q₁₀ verwerkt in allerlei cosmeticaproducten.

Er is enig bewijs dat co-enzym Q₁₀ helpt tegen huidveroudering veroorzaakt door zonlicht (fotoveroudering) (Hoppe et al., 1999). Er is echter geen langlopend gerandomiseerd, dubbelblind placebo-gecontroleerd onderzoek naar gedaan, en dat is de enige manier om wetenschappelijk gezien echt iets te bewijzen. Co-enzym Q₁₀ is ook nog niet gereviewd door de Cosmetic Ingredient Review (CIR) Expert Panel. Tenslotte is co-enzym Q₁₀ (of synthetische derivaten hiervan) lang niet zo effectief in het tegengaan van fotoveroudering als bereikt kan worden door een combinatie van vitamine C en vitamine E met ferulinezuur (Tournas et al., 2006).

Desondanks zijn er een aantal cosmeticaproducten met Q₁₀ van Eucerin die door de consumenten op MakeupAlley een zeer goede beoordeling hebben gekregen. Dit zijn de Eucerin Q₁₀ Active Anti-Wrinkle Eye Cream (die helaas niet in Nederland verkrijgbaar is) en de Eucerin Q₁₀ Active Anti-Rimpel Dagcrème voor de droge huid (in het Engels heeft deze de naam Eucerin Q₁₀ Anti-Wrinkle Sensitive Skin Creme). Deze laatste is verkrijgbaar bij diverse (online) apotheken, zoals Boots, Apotheek & Huid en Yourskin.

Bronnenlijst

Banach, M., Serban, C., Sahebkar, A., Ursoniu, S., Rysz, J., Muntner, P., … & Mikhailidis, D. P. (2015). Effects of coenzyme Q10 on statin-induced myopathy: a meta-analysis of randomized controlled trials. In Mayo Clinic Proceedings, 90 (1), pp. 24-34. Elsevier.

European Food Safety Authority (EFSA) (2010). Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to coenzyme Q₁₀ and contribution to normal energy-yielding metabolism (ID 1508, 1512, 1720, 1912, 4668), maintenance of normal blood pressure (ID 1509, 1721, 1911), protection of DNA, proteins and lipids from oxidative damage (ID 1510), contribution to normal cognitive function (ID 1511), maintenance of normal blood cholesterol concentrations (ID 1721) and increase in endurance capacity and/or endurance performance (ID 1913) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006. 8(10), 1793[27 pp.].

Ernster, L., & Dallner, G. (1995). Biochemical, physiological and medical aspects of ubiquinone function. Biochimica et Biophysica Acta (BBA)-Molecular Basis of Disease, 1271(1), 195-204.

Flowers, N., Hartley, L., Todkill, D., Stranges, S., & Rees, K. (2014). Co‐enzyme Q10 supplementation for the primary prevention of cardiovascular disease. The Cochrane Library.

Fotino, A. D., Thompson-Paul, A. M., & Bazzano, L. A. (2013). Effect of coenzyme Q10 supplementation on heart failure – a meta-analysis. The American journal of clinical nutrition, 97(2), 268-275.

Gao, L., Mao, Q., Cao, J., Wang, Y., Zhou, X., & Fan, L. (2012). Effects of coenzyme Q10 on vascular endothelial function in humans – a meta-analysis of randomized controlled trials. Atherosclerosis, 221(2), 311-316.

Ho, M. J., Bellusci, A., & Wright, J. M. (2009). Blood pressuring lowering efficacy of coenzyme Q10 for primary hypertension. The Cochrane Library.

Hoppe, U., Bergemann, J., Diembeck, W., Ennen, J., Gohla, S., Harris, I., … & Steckel, F. (1999). Coenzyme Q10, a cutaneous antioxidant and energizer. Biofactors, 9(2), 371-378.

Madmani, M. E., Yusuf Solaiman, A., Tamr Agha, K., Madmani, Y., Shahrour, Y., Essali, A., & Kadro, W. (2014). Coenzyme Q10 for heart failure. The Cochrane Library.

MakeupAlley

Rosenfeldt, F. L., Haas, S. J., Krum, H., Hadj, A., Ng, K., Leong, J., & Watts, G. F. (2007). Coenzyme Q10 in the treatment of hypertension – a meta-analysis of the clinical trials. Journal of human hypertension, 21(4), 297-306.

Tournas, J. A., Lin, F. H., Burch, J. A., Selim, M. A., Monteiro-Riviere, N. A., Zielinski, J. E., & Pinnell, S. R. (2006). Ubiquinone, Idebenone, and Kinetin Provide Ineffective Photoprotection to Skin when Compared to a Topical Antioxidant Combination of Vitamins C and E with Ferulic Acid. Journal of investigative dermatology, 126(5), 1185-1187.

www.makeupalley.com