Hoe gezond is vruchtensap?

Nederland behoort tot de top-5 van sapdrinkende landen in Europa. Na Duitsland en Finland staat Nederland op de derde plaats, met een gemiddelde consumptie van zo’n 28,3 liter vruchtensap per persoon per jaar in 2013 (EFJA, 2014).

Van de Nederlanders drinkt 34% vruchtensap. Vrouwen drinken meer vruchtensap dan mannen, en het meeste vruchtensap wordt gedronken in de leeftijdscategorie 20-29 jaar. Sinaasappelsap is het meest gedronken sap, gevolgd door appelsap en multivruchtensap (FWS, 2013).

30803497_s
Veel mensen drinken vruchtensap vanuit de veronderstelling dat vruchtensap gezond is. En vaak om een tekort aan vers fruit te compenseren…

Uit een rapport van het Vitamine Informatie Bureau opgesteld op basis van de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling 2011, bleek zelfs dat de gemiddelde Nederlander het meeste van zijn vitamine C tegenwoordig niet meer uit groeten en fruit halen, maar uit de consumptie van frisdranken en sappen met toegevoegde vitamine C.

Maar hoe gezond is vruchtensap eigenlijk? En wat is vruchtensap precies?

Redenen waarom vruchtensap ongezond is
Fruit maakt een belangrijk onderdeel uit van een gezond voedingspatroon. Vruchten leveren namelijk een groot deel van een aantal voedingsstoffen (vitaminen en mineralen) die het menselijk lichaam niet zelf kan aanmaken, maar wel nodig heeft.

Om het fruit extra aantrekkelijk te maken en zo de kans op het verspreiden van zaden te vergroten (aangezien een plant niet afweet van ons rioleringssysteem), bevat fruit naast vitaminen, mineralen en voedingsvezels ook de natuurlijke zoetstof fructose (vruchtensuiker).

Wanneer van een hele vrucht vruchtensap wordt gemaakt, wordt de voedingswaarde steeds minder naarmate de vrucht meer bewerkt wordt. De enige voedingsstof die naar verhouding (per 100 gram) groter wordt wanneer je van de gehele vrucht vruchtensap maakt, zijn de koolhydraten, met name dus de vruchtensuiker. (Bekijk voor een voorbeeld eens op het Nederlandse Voedingsstoffenbestand (NEVO) naar het verschil tussen de voedingsstoffen in een appel en verschillende vormen van appelsap).

Vruchtensappen

Het eten van fruit in z’n geheel heeft veel gezondheidsvoordelen boven het drinken van vruchtensap. Zo is uit drie verschillende studies gebleken dat het eten van meer fruit, met name blauwe bessen, appels, druiven, bananen en grapefruit, het risico op het krijgen van diabetes type 2 verkleint, terwijl het meer drinken van vruchtensap dit risico juist vergroot (Muraki et al., 2013).

Een glas vruchtensap bevat evenveel suiker als een glas frisdrank, namelijk zo’n vijf klontjes suiker. Wat een belangrijke reden is waarom het drinken van behoorlijke hoeveelheden vruchtensap leidt tot een grotere kans op overgewicht (Malik et al., 2006; Gill & Sattar, 2014). Helaas is dit een feitje waar slechts een kwart van de ondervraagde ouders in een onderzoek naar drinkgedrag onder kinderen tussen de 0 en 4 jaar bekend mee waren (Persbericht JOGG 12 juni 2013). En de reden dat voedselwaakhond Foodwatch vanmorgen om 9 uur het Gouden Windei heeft uitgereikt aan Coca Cola voor het promoten van Capri-Sun Multivitamin onder kinderen en hun ouders als verantwoord drankje, door vitamines toe te voegen en te claimen met ‘drank met vruchtensappen en bronwater’ terwijl één zakje van 200 ml bevat bijna net zoveel suiker als een cola.

GWEwinnaar2014_460x200_winnaar
Feit dat vruchtensap naar verhouding veel meer suiker bevat dan een hele vrucht, maakt vruchtensap op zich al ongezonder dat fruit. Suiker is namelijk de drijvende kracht achter het glycatie oftewel het versuikeringsproces, wat leidt tot versnelde veroudering (met name van de alvleesklier, die verantwoordelijk is voor het produceren van insuline om de bloedsuikerspiegel op het juiste niveau te houden). In het geval van fruit, gaat het ook nog eens om fructose, dat een veel groter zoetend vermogen heeft dan gewoon tafelsuiker (glucose) en een veel hogere Glycemische Index (GI glucose = 100; GI fructose = 173).

Maar de zoetheid op zich is niet het voornaamste probleem met vruchtensap.

Het is de manier waarop je deze zoetheid binnenkrijgt. Daar waar je een hele vrucht hap voor hap eet en eerst moet kauwen voordat je het door kan slikken, drink je vruchtensap in zeer korte tijd en zeer grote hoeveelheden. Hoewel er vrijwel niemand is die in één keer 4 tot 5 appels achter elkaar opeet, is dit wel wat je drinkt als je een glas appelsap drinkt, minus veel van de voedingsvezels die verloren zijn gegaan bij het maken van het sap. Met een enorme stijging van de bloedsuikerspiegel als gevolg.

Naast zoet, zijn vruchtensappen over het algemeen ook erg zuur. Met ook nog eens tanderosie en tandbederf als gevolg.

Vruchtensappen in winkelschap
Over de voedingswaarde van verschillende vormen van vruchtensap
Pers je een sinaasappel, dan krijg je sinaasappelsap; stop je een appel in de sapcentrifuge, dan krijg je appelsap. We hebben het hierbij over vers puur vruchtensap, dat je krijgt als je het sap uit de vruchten perst zonder het verder te bewerken.

Vers puur vruchtensap is beperkt houdbaar, moet gekoeld bewaard worden en bevat nog grotendeels de oorspronkelijke voedingswaarde van de vrucht. Wel is het vruchtvlees en dus het aantal voedingsvezels minder, en zal het gehalte aan vitaminen steeds minder worden naarmate je het sap langer laat staan en hiermee blootstelt aan lucht en licht.

Gevaar bij het drinken van ongepasteuriseerd vers vruchtensap (en ook kant-en klare (fruit)salades), is het krijgen van een acute maagdarmontsteking (oftewel voedselvergiftiging) veroorzaakt door infectie met Salmonella panama (Hofhuis et al., 2010)

Koop je een pak sinaasappelsap of appelsap in de winkel, dan is dit zeer waarschijnlijk geen vers puur vruchtensap, maar een vorm van vruchtensap die op veel meer manieren bewerkt is en valt onder de noemer ‘geconcentreerd vruchtensap’, ‘vruchtensap uit concentraat’, ‘gedehydreerd vruchtensap (vruchtensappoeder)’ of ‘vruchtennectar (vruchtendrank)’.

Vruchtensap is dus niet simpelweg het sap van vruchten, maar de definitie die gegeven wordt over vruchtensap in de Europese Vruchtensappenrichtlijn en de daaruit afgeleide Warenwetbesluit Vruchtensappen:

Het vergistbare maar niet gegiste product verkregen uit de eetbare delen van de gezonde en rijpe, verse of door koeling of bevriezing verduurzaamde vruchten van één of meer soorten, dooreen gemengd, dat de kleur, het aroma en de smaak heeft die kenmerkend zijn voor sap van de vruchten waaruit het is gewonnen

Van appel naar appelsap
Voor het maken van appelsap worden over het algemeen andere appels gebruikt dan degene die je doorgaans vers in de winkel koopt. Namelijk de appels van mindere kwaliteit, die niet vers verkocht kunnen worden.

Appelsap wordt veelal gemaakt van verschillende appelrassen die overal ter wereld vandaan kunnen komen. Voor het geval je nog de illusie had dat jouw appelsap afkomstig is van appels uit een boomgaard hier in de buurt… De gebruikte appelrassen zijn bepalend voor het aroma van de appelsap, terwijl de specifieke suiker/zuurverhouding bepalend is voor de smaak.

0007910871R-565x849
Eerst worden appels gewassen en worden de slechte plekken verwijderd. Vervolgens worden de hele appels fijngemalen tot appelpulp, dat vervolgens uitgeperst wordt waarbij het sap vrijkomt. Na het uitpersen volgt klaring (helder maken) met behulp van enzymen zodat het sap helder wordt. Om de vaste stoffen die gedurende de klaring zijn neergeslagen eruit te halen, wordt het sap na de klaring gefilterd (soms wordt dit niet of in mindere mate gedaan, en blijft het sap troebel).

Het geklaarde sap ondergaat tenslotte een milde pasteurisatie waarbij het gedurende een uur tot 80°C verwarmd wordt, waardoor micro-organismen gedood worden en zuurstof wordt verdreven om oxidatie van het sap tegen te gaan (en je hierdoor beschermt tegen maagdarmontsteking veroorzaakt door Salmonella panama). Tenslotte wordt het sap overgeschonken in gesteriliseerde flessen of pakken. Er worden verder geen andere ingrediënten (zoals suikers, voedingsstoffen of water) aan toegevoegd.

De bovenstaande manier van het maken van appelsap, valt onder de wettelijke definitie van vruchtensap en mag dus de claim ‘100% puur natuurlijk sap’ bevatten. Voorbeelden van deze soorten sap zijn Flevosap, De Appelaere en AH Boomgaard Natuurtroebel Sap.

Flevosap ingrediënten
Van vruchtensap naar vruchtensapconcentraat
Vruchtensapconcentraat (geconcentreerd vruchtensap) is, zoals de naam al aangeeft, sap van vruchten dat sterk geconcentreerd is. Dit komt omdat een groot deel van het water uit het vruchtensap is verwijderd.

Het water wordt aan het vruchtensap onttrokken met behulp van een vacuüm dampinstallatie. Wat overblijft is een ingedikte siroop dat wij kennen als ‘diksap’. Er kan ook voor gekozen worden om het vruchtensap nóg meer te concentreren, waarbij vrijwel al het water wordt verwijderd, resulterend in gedehydreerd vruchtensap oftewel vruchtensappoeder.

Bij het indikken van vruchtensap verdampt helaas niet alleen het water, maar komen ook de geur- en smaakstoffen (vruchtenaroma’s) vrij. De vruchtenaroma’s worden apart opgevangen en bewaard.

Vruchtensap wordt geconcentreerd of gedehydreerd, omdat het hierdoor veel kleiner in volume wordt, waardoor het goedkoper te transporteren is. De vruchtenaroma’s worden apart getransporteerd.

Goudappel ingrediënten
In een laboratorium wordt vervolgens vastgesteld welke specifieke zoet/zure combinatie van geconcentreerd of gedehydreerd sap wordt vermengd met welke vruchtenaroma’s, om zo een eigen, unieke smaak te creëren waardoor elk pak sap elk jaar ongeacht de oogst of afkomst weer precies hetzelfde smaakt.

In een fabriek wordt het geconcentreerde of gedehydreerde vruchtensap gemengd met de vruchtenaroma’s en aangelengd met drinkwater, om er zo weer een naar vruchtensap ruikende en smakende vloeistof van te maken. Eventueel worden er ook nog andere additieven, zoals suiker en voedingsstoffen (veelal vitamine C) aan toegevoegd.

Het merendeel van de te verkrijgen sappen wordt op bovenstaande manier gemaakt. Op de achterkant van het pak dient in de ingrediëntenlijst te staan dat het gaat om ‘vruchtensap uit concentraat’.

Betere naam voor dit soort sap is naar mijn mening ‘suikerwater met vruchtenaroma’. Voorbeelden van dergelijk soort sap zijn Appelsientje Goudappel.

Een televisieploeg van tv-programma Keuringsdienst van Waarde ging op bezoek bij de fabriek van Ybbstaler Fruit Polska in Polen om te filmen hoe concentraat wordt gemaakt van appels. Klik hier om deze aflevering te bekijken.

AH Multivitamine Oranje Vruchten ingrediënten
Vruchtendranken en drankjes met vruchtensap

Naast (vers) vruchtensap en geconcentreerd vruchtensap, bestaat er ook nog zoiets als vruchtendrank of vruchtennectar: een drank waarbij het sapgehalte wettelijk minimaal 25 of 50 procent (afhankelijk van het soort fruit) moet zijn. Voorbeeld van dergelijke vruchtendranken zijn Dubbelfriss, AH Multivitaminedrink en AH Tropische nectars.

Tenslotte zijn er de drankjes op basis van water en suiker of andere zoetstoffen waar ook een soort vruchtensap en/of vruchtenaroma in zit. Voor dit soort drankjes gelden geen minimumnormen wat betreft de concentratie aan vruchtensap. Voorbeelden van drankjes met vruchtensap zijn onder andere Spa Fruit, Roosvicee Fruitdrink, Crystal Clear, Taksi en Wicky.


Bronnenlijst

European Fruit Juice Association (EFJA) (2014). Market Report 2014. Opgehaald op 29 september 2014 van http://www.aijn.org/pages/main/market-report-2014.html.

Gill, J. M., & Sattar, N. (2014). Fruit juice – just another sugary drink?. The Lancet Diabetes & Endocrinology, 2(6), 444-446.

Hofhuis , A. , Noël , H., De Jonge, R., Heuvelink, A. E., de Jong, A., Heck, M. E. O. C., De Jager, C.M. en Van Pelt, W. (2010). Vers vruchtensap – hoe een gezonde gewoonte kan leiden tot een landelijke uitbraak van gastro-enteritis door Salmonella panama.Infectieziekten Bulletin, 21(7), 230-236.

Malik, V. S., Schulze, M. B., & Hu, F. B. (2006).Intake of sugar-sweetened beverages and weight gain – a systematic review. The American journal of clinical nutrition, 84(2), 274-288.

Muraki, I., Imamura, F., Manson, J. E., Hu, F. B., Willett, W. C., van Dam, R. M., & Sun, Q. (2013). Fruit consumption and risk of type 2 diabetes – results from three prospective longitudinal cohort studies. British Medical Journal, 347.

Nederlandse Vereniging Frisdranken, Waters en Sappen (FWS) (2013). Drankenconsumptie in Nederland. Inzicht in de Nederlandse drankenconsumptie op basis van de Voedselconsumptiepeiling 2007-2010. Een uitgave van de Nederlandse Vereniging Frisdranken, Waters en Sappen.

Warenwetbesluit Vruchtensappen 2012

www.foodwatch.nl

Deel dit via:
Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geplaatst in Schoonheid en Gezondheid Getagd met ,
3 reactie op “Hoe gezond is vruchtensap?
  1. Jeffrey spender schreef:

    Hoi hoi. Ik vond het een erg interessant en leerzaam stukje. Alleen nog 1 kleine vraag.
    Ik drink veel roosvicee multivit. Hier zijn vitamines aan toegevoegd en smaakt ook erg zoet.
    Kan ik er vanuit gaan dat dit ook gewoon suiker met water en vruchten concentraat is? zou ik moeten stoppen met drinken? Groet jeffrey

    • Loes schreef:

      Hoi Jeffrey,

      Ik heb in de supermarkt net even op de ingrediëntenlijsten van Roosvicee Multivit gekeken, en dit is inderdaad gewoon een soort suikerwater waar wat synthetische vitamines aan zijn toegevoegd. Of je zou moeten stoppen met dit te drinken, is natuurlijk een persoonlijke keuze!

      Groetjes,

      Loes

  2. Euredice schreef:

    Inderdaad zijn dus alle sappen niet eens zo gezond. Lijkt het dan niet zo dat goedkope limonade die je met veel water aanlengt, het meest gezond is om je kind als drinken met smaak te geven? Naast water of pure sap.

Laat een reactie achter op Loes Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

*