Een goede handhygiëne is cruciaal om ons te beschermen tegen virussen en bacteriën, omdat we de meeste ziektekiemen via onze handen overbreng onze naar je neus, mond en ogen, vanwaar ze het lichaam binnen kunnen dringen.
Het aanraken van ons gezicht is een zeer frequente hebbelijkheid (gemiddeld raken we zo’n 23 keer per uur ons gezicht aan met onze handen), waarvan we vaak niet eens doorhebben dat we het doen en mede om die reden lastig is om tegen te gaan (Kwok et al., 2015; Lunn et al., 2020).
Wat verstaan we onder een goede handhygiëne, waarom is het voor veel mensen lastig om hun handen schoon te houden, wat is het verschil tussen handreiniging en handdesinfectie, en wat is het nut van antibacteriële zepen?
Drie redenen waarom mensen hun handen niet goed schoon houden
Het belang van een goede handhygiëne wordt nogal eens onderschat. Zeker, we vinden het smerig als ándere mensen hun handen niet wassen na een toiletbezoek. Maar voor onszelf nemen we regels vaak niet zo nauw, zeker niet als er niemand meekijkt of wanneer we haast hebben (Pittet et al., 2004).
Daarnaast lijkt er een psychologisch aspect mee te spelen: hoewel we weten dat handhygiëne van belang is om ons gezond te houden, kunnen we het vaak niet zo voelen. Zeker tijdens een wereldwijde uitbraak van een besmettelijke ziekte als corona, lijkt handenwassen zo simpel en alledaags, dat we het (op het bewaren van afstand tot andere mensen na) maar niet als effectiefste beschermingsmethode kunnen ervaren. Liever nemen we grootser aanvoelende maatregelen, zoals het hamsteren van toiletpapier en het inslaan van peperdure mondkapjes (Lufkin, 2020).
Tot slot is er nog een lichamelijk aspect van belang, aangezien zowel alcohol als zeep een sterk vetoplossend vermogen hebben. Handen wassen of ontsmetten zorgt ervoor dat het huidvet (dat een belangrijke rol speelt bij het in standhouden van het vochtgehalte, de barrièrefunctie en de soepelheid van de huid), wordt opgelost, wat leidt tot een hoger risico op huidschade en huidirritatie en een hogere drempel de handen te belasten met nog meer alcohol of zeep (Boyce et al., 2000; Darlenski & Tsankov, 2020; Kampf & Löffler, 2003).
| Zie je je genoodzaakt vaak je handen te reinigen of desinfecteren, gebruik dan ook een goede, verzorgende handcrème die voldoende terugvetters bevat om te kunnen compenseren voor het door de alcohol opgeloste huidvet en aangerichte huidschade. Klik hier voor een overzicht van goede handcrèmes. |
Handreiniging versus handdesinfectie
Er is een wezenlijk verschil tussen handreiniging en handdesinfectie.
Door je handen goed te wassen – en hiermee bedoel ik volgens de instructies voor handen wassen zoals opgesteld door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), vang je zowel vuil als ziektekiemen in de reiniger en spoel je deze vervolgens van je af (Pittet et al., 2009). Handen wassen verwijdert ziektekiemen even effectief (wellicht zelfs effectiever) als een desinfecterende handgel (Foddai et al., 2016; Chaudhary et al., 2020). Daarnaast is handen wassen vele malen goedkoper dan handdesinfectie.
Desinfecterende middelen (zoals alcohol) verwijderen vuil noch ziektekiemen, maar doden de meeste ziektekiemen. Het vuil blijft echter zitten, en laat dit nu juist de plek zijn waar ziektekiemen zich graag aan vasthechten (Aiello et al., 2008). Daarnaast zijn er helaas altijd enkele ziektekiemen die de desinfectie overleven en sterker worden. Desinfecterende middelen kweken als het ware nog gevaarlijkere, resistente ziektekiemen, waartegen desinfectantia (en wellicht ook antibiotica) niet meer werkzaam zijn.
Twee grote voordelen van handdesinfectie zijn echter 1) dat deze overal beschikbaar kunnen zijn en 2) dat ze zeer gemakkelijk zijn in gebruik, twee factoren die ervoor zorgen dat mensen eerder geneigd zijn het te gebruiken (Picheansathian, 2004). Dit zijn niet te onderschatten voordelen, aangezien het uitvoeren van een goede handhygiëne in de praktijk vaak nogal wat te wensen overlaat., zelfs bij gezondheidswerkers (Erasmus et al., 2010).
Voor een overzicht van goede desinfecterende handgels die je bescherming kunnen bieden tegen besmetting met het coronavirus, klik hier.
Gewone versus antibacteriële zeep
Antibacteriële zeep is een zeep die tevens desinfecterende bestanddelen bevat. Tot in de jaren negentig werd antibacteriële zeep vrijwel uitsluitend gebruikt door medische professionals in zieken- en verzorgingshuizen, aangezien het gebruik van antibacteriële zeep zinvol kan zijn bij personen met een verzwakt immuunsysteem of grote open (operatie)wonden. Sinds de Mexicaanse griep is antibacteriële zeep ook populair geworden bij de ‘gewone’ consument (Gezondheidsraad, 2001).
Onderzoek wijst echter uit dat antibacteriële zepen geen gezondheids-voordelen opleveren voor gezonde mensen, even effectief zijn als gewone zepen, en mogelijk een gevaar voor onze gezondheid zijn, omdat ze goede bacteriën om zeep en resistentieontwikkeling in de hand werken (Aiello et al., 2007, 2008).
Antibacteriële zepen hebben geen enkele toegevoegde waarde als het gaat om bescherming tegen virussen zoals het coronavirus. Zoals de naam al aangeeft, werken antibacteriële zepen tegen bacteriën – niet tegen virussen.
Conclusie
Goede handhygiëne bereik je door je handen vaak genoeg te reinigen met water, gewone (niet-antibacteriële) zeep en een papieren handdoek of, wanneer er geen mogelijkheid of voldoende tijd is om je handen te wassen, je handen te desinfecteren met een goede desinfecterende handgel.
Bronnenlijst
Aiello, A. E.; Larson, E. L. & Levy, S. B. (2007). Consumer Antibacterial Soap Use – Effective or Just Risky? Clin Infect Dis, 45(2), 137-147.
Aiello, A.E., Coulborn, R.M., Perez, V. & Larson, E.L. (2008). Effect of Hand Hygiene on Infectious Disease Risk in the Community Setting – A Meta-Analysis.. American Journal of Public Health, 98(8),1372-1381.
Chaudhary, N. K., Chaudhary, N., Dahal, M., Guragain, B., Rai, S., Chaudhary, R., … & Bhattarai, A. (2020). Fighting the SARS CoV-2 (COVID-19) pandemic with soap. Preprints 2020, 2020050060.
Erasmus, V., Daha, T. J., Brug, H., Richardus, J. H., Behrendt, M. D., Vos, M. C., & van Beeck, E. F. (2010). Systematic review of studies on compliance with hand hygiene guidelines in hospital care. Infection Control & Hospital Epidemiology, 31(3), 283-294.
Foddai, A. C., Grant, I. R., & Dean, M. (2016). Efficacy of instant hand sanitizers against foodborne pathogens compared with hand washing with soap and water in food preparation settings: A systematic review. Journal of Food Protection, 79(6), 1040-1054.
Gezondheidsraad (2001). Desinfectantia in consumentenproducten. Den Haag: Gezondheidsraad, publicatie nr. 2001/05.
Kwok, Y. L. A., Gralton, J., & McLaws, M. L. (2015). Face touching: A frequent habit that has implications for hand hygiene. American Journal of Infection Control, 43(2), 112-114.
Lufkin, B. (2020). Coronavirus: The psychology of panic buying. Opgehaald op 4-6-2020 van https://www.bbc.com/worklife/article/20200304-coronavirus-covid-19-update-why-people-are-stockpiling
Lunn, P. D., Belton, C. A., Lavin, C., McGowan, F. P., Timmons, S., & Robertson, D. A. (2020). Using Behavioral Science to help fight the Coronavirus. Journal of Behavioral Public Administration, 3(1).
Picheansathian, W. (2004). A systematic review on the effectiveness of alcohol‐based solutions for hand hygiene. International Journal of Nursing Practice, 10(1), 3-9.
Pittet, D., Simon, A., Hugonnet, S., Pessoa-Silva, C. L., Sauvan, V., & Perneger, T. V. (2004). Hand hygiene among physicians: performance, beliefs, and perceptions. Annals of Internal Medicine, 141(1), 1-8.
Review mijn reviews