Er bestaan sterke overeenkomsten tussen de consumptie van geraffineerde suiker en het gebruik van verslavende middelen.
Net als bij verslavende middelen, heeft suiker een sterk belonend effect op de hersenen, omdat het de dopamineafgifte stimuleert. En net als bij verslavende middelen, stimuleert het eten van suiker het eten van nóg meer suiker. Tenslotte blijven mensen vaak suiker eten, ook al denken ze dat het slecht voor ze is en ze er eigenlijk minder van zouden willen eten (Avena et al., 2008).
Niet zo verwonderlijk dus dat mensen zich zijn gaan afvragen of suiker misschien verslavend is…
Suiker en de befaamde rattenexperimenten
Inmiddels zijn er verschillende dierstudies gedaan naar het effect van suiker op de hersenen en het gedrag, met name bij ratten. Het meest bekende is waarschijnlijk wel de studie van Lenoir en collega’s uit 2007, die aan cocaïne verslaafde laboratoriumratten lieten kiezen tussen suikerwater of cocaïne gezoet met een calorieloze zoetstof, en ontdekten dat 94% van de ratten koos voor het suikerwater.
Onlangs voerde Han de Jong voor zijn promotieonderzoek in samenwerking met dertien Europese Universiteiten een soortgelijk rattenexperiment uit. Hierbij beloonde hij ‘gewone’ ratten met chocolademelk en verslaafde ratten met cocaïne wanneer zij op een knopje drukten. Wanneer de gewone ratten bij het drukken op het knopje een stroomschok kregen in plaats van chocolademelk, hielden de ratten al snel op met dit gedrag. Maar de cocaïneverslaafde ratten niet: zij bleven op het knopje drukken ook al kregen zij een schok in plaats van cocaïne.
Reden voor bovenstaande verschil in gedrag bleek het volgende te zijn. Hoewel suiker de dopamineafgifte in de hersenen stimuleert, manipuleert het de hersenen niet zoals verslavende middelen dat doen en na verloop van tijd het dopaminesysteem dermate verandert, dat het aanzet tot onverschillig of crimineel gedrag om het middel te kunnen consumeren.
Of zoals hoogleraar endocrinologie Aart Jan van der Lelij in De Volkskrant zo treffend zei over het onderzoeksresultaat van De Jong:
‘Drugs zorgen inderdaad min of meer voor een blijvende verandering in de hersenen, terwijl je van suiker direct afkickt. Daardoor zul je niet snel zien dat iemand een bejaarde berooft van een zakje suiker wanneer hij daar al een paar dagen van onthouden is.’
Aan de andere kant zullen rokers ook niet zo snel sigaretten stelen, terwijl nicotine wel degelijk een verslavende substantie is.
Suikerverslaving versus eetverslaving
Uitkomsten van dieronderzoeken naar verslaving zijn natuurlijk niet zomaar uitwisselbaar met die van mensen, en tot op heden is er geen gedegen onderzoek onder mensen gedaan waaruit blijkt dat suiker voor mensen verslavend zou zijn (Benton, 2010; Hone-Blanchet & Fecteau, 2014).
Maar ook uit onder meer het bovengenoemde rattenexperiment van De Jong blijkt, dat suiker simpelweg niet voldoet aan de criteria van verslavend middel, tenminste niet onder de huidige definitie van een middelenverslaving (Gearhardt et al., 2009; Meule & Gearhardt, 2014; Westwater et al., 2016).
Suiker is dus geen verslavend middel. Tegen iedereen die nog steeds beweerd dat hij of zij ‘verslaafd’ is aan suiker, zou ik willen zeggen: loop eens een dagje mee in een afkickkliniek, en dan praten we er daarna nog eens over. Suikerjunks bestaan niet.
Gerelateerd: De verleidingskracht van ongezonde voeding. Waarom we niet kunnen stoppen met eten na 1 chipje, koekje of chocolaatje
Hebebrand en collega’s onderzochten ruim 150 studies naar de mogelijk verslavende werking van voedingsstoffen, en concludeerden dat alleen cafeïne een soort afhankelijkheid kon creëren, maar dat er verder voor geen enkele soort voeding of voedingsstof bewijs van een verslavend effect vast te stellen was.
Zij opperen dat er niet zozeer sprake kan zijn van een ‘suiker- of voedselverslaving’ – waarbij voeding gelijk wordt gesteld aan een verslavend middel – maar een ‘eetverslaving’, waarbij de persoon afhankelijk is van een bepaalde gewoonte (in dit geval eten), zoals bijvoorbeeld het geval is bij een gokverslaving.
Samengevat: suiker is geen verslavend middel, maar is wel een stof die het beloningssysteem van je hersenen prikkelt, je tot het eten van meer suiker aanzet en je minder gevoelig maakt voor de zoetheid ervan. Allemaal leidend tot een vicieuze cirkel die overmatig suiker eten in de hand werkt, met alle gevolgen van dien. Dus geniet met mate!
Bronnenlijst
Avena, N. M., Rada, P., & Hoebel, B. G. (2008). Evidence for sugar addiction: behavioral and neurochemical effects of intermittent, excessive sugar intake. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 32(1), 20-39.
Benton, D. (2010). The plausibility of sugar addiction and its role in obesity and eating disorders. Clinical Nutrition, 29(3), 288-303.
Gearhardt, A. N., Corbin, W. R., & Brownell, K. D. (2009). Food addiction: an examination of the diagnostic criteria for dependence. Journal of addiction medicine, 3(1), 1-7.
Hebebrand, J., Albayrak, Ö., Adan, R., Antel, J., Dieguez, C., de Jong, J., … & Dickson, S. L. (2014). “Eating addiction”, rather than “food addiction”, better captures addictive-like eating behavior. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 47, 295-306.
Hone-Blanchet, A., & Fecteau, S. (2014). Overlap of food addiction and substance use disorders definitions: Analysis of animal and human studies. Neuropharmacology, 85, 81-90.
Lenoir, M., Serre, F., Cantin, L., & Ahmed, S. H. (2007). Intense sweetness surpasses cocaine reward.PLoS One, 1;2(8):e698.
Meule, A., & Gearhardt, A. N. (2014). Food addiction in the light of DSM-5. Nutrients, 6(9), 3653-3671.
Waterval, D. (2015). Suiker is belonend, maar minder verslavend dan drugs. Opgehaald op 3 december 2015 van http://www.volkskrant.nl/wetenschap/suiker-is-belonend-maar-minder-verslavend-dan-drugs~a4090900/
Westwater, M. L., Fletcher, P. C., & Ziauddeen, H. (2016). Sugar addiction: the state of the science. European Journal of Nutrition, 1-15.
Review mijn reviews