Aan het begin van dit jaar heb ik twee artikelen gepubliceerd over antioxidanten in voedingssupplementen en het nut van antioxidanten in cosmetica. En dan met name over het feit dat antioxidanten in supplementen niet bijdragen aan een betere gezondheid, en ik mij afvroeg of ze dan überhaupt wel nut zouden hebben in cosmetica.
Toentertijd heb ik mij voorgenomen om per antioxidant na te gaan welk bewijs er was voor een eventueel cosmetisch effect. In dit artikel beschrijf ik wat ik gevonden heb over vitamine E!
Het nut van vitamine E voor de gezondheid en de huid
Vitamine E is de verzamelnaam voor een aantal tocoferolen en tocotrienolen. Van deze verschillende vormen van vitamine E wordt alfa-tocoferol het beste in de cellen opgenomen en hierdoor beschouwd als de meest belangrijke vorm van vitamine E. Bij 
mensen leidt een tekort aan vitamine E hoofdzakelijk tot neurologische stoornissen, hoewel de moleculaire mechanismen hiervoor nog onduidelijk zijn.
Vanwege de antioxidatieve eigenschappen werd vitamine E verondersteld om ziekten geassocieerd met oxidatieve stress te kunnen voorkomen, zoals hart- en vaatziekten en kanker. In recente grootschalige studies blijkt echter dat 
dit niet het geval is, en dat het belang van vitamine E voor de mens waarschijnlijk een andere reden heeft (Brigelius-Flohe & Traber,1999; Brigelius-Flohe et al., 2002; Kosowski & Clouatre, 2008).
Vitamine E is de van nature meest voorkomende vitamine in de huid, die via talgafscheiding de bovenste lagen van de gezichtshuid bereikt en daar bescherming biedt tegen schadelijke invloeden van buitenaf (Nachbar & Korting,1995; Thiele et al., 1999). Wat betreft de huid lijkt vitamine E als antioxidant dus wel een belangrijke rol te spelen.
Vitamine E (en verschillende ester- en etherderivaten van vitamine E) worden gebruikt in uiteenlopende cosmeticaproducten in verschillende concentraties.
Vitamine E als huidverzorger en als antioxidant
Vitamine E wordt veel gebruikt in zogenaamde littekencrèmes, die claimen dat ze de potentie hebben om littekens te vervagen. Er is echter geen enkel cosmetica-ingrediënt dat hiertoe in staat is! Vitamine E is dus NIET effectief in de behandeling van littekens (Jenkins et al., 1986; Baumann & Md, 1999).
Experimenteel bewijs gebaseerd op een groot aantal case reports suggereert dat zowel op de huid aangebrachte als oraal ingenomen vitamine E significante maar wel beperkte anticarcinogene, fotoprotectieve (zonbeschermende) en huidbarrière herstellende eigenschappen heeft (Thiele et al., 2005; Thiele & Ekanayake-Mudiyanselage, 2007). Uit onderzoek blijkt dat dagelijkse inname van vitamine E lijkt te helpen bij de behandeling van atopisch eczeem (Tsoureli‐Nikita et al., 2002; Javanbakht et al., 2011). In een studie van Mayer en collega’s in 1993 bleek, dat een crème die 5-8% aan vitamine E bevatte, in staat was om de tekenen van fotoveroudering te verminderen.
De effectiviteit van vitamine E kan versterkt worden door het gebruik van een combinatie van verschillende vormen van vitamine E. In het geval van fotoprotectie, kan het effect versterkt worden door vitamine E te gebruiken in combinatie met vitamine C (Darr et al., 1996; Lin et al., 2003).
Vitamine E kan worden geïsoleerd uit plantaardige oliën of worden gesynthetiseerd middels isophytol en methylhydrochinen. Hoewel voor de meeste stoffen geldt, dat de synthetisch geproduceerde variant precies hetzelfde uiterlijk heeft en zich op dezelfde wijze gedraagt als de natuurlijke variant, geldt dit niet voor vitamine E. Natuurlijke vormen van vitamine E (d-alpha-tocopherol of RRR-alpha-tocopherol) zijn namelijk effectiever dan hun synthetisch geproduceerde varianten (dl-alpha-tocopherol of all-rac-alpha-tocopherol) (Kosowski & Clouatre, 2008).
Helaas is er tot nog toe een gebrek aan gecontroleerde klinische studies naar de beste concentratie aan en vorm of derivaat van vitamine E om uitspraken te kunnen doen over wat het beste is voor de gezonde huid en bij de behandeling van bepaalde huidaandoeningen (Nachbar & Korting,1995; Thiele et al., 2005; Thiele & Ekanayake-Mudiyanselage, 2007).
Vitamine E wordt ook veel gebruikt in cosmeticaproducten voor nagels, waarbij vaak geclaimd wordt dat het helpt tegen verkleuring, verdikking en verminderde groei van nagels. In overdreven vorm zijn dit allemaal kenmerken van het Yellow Nail Syndroom (YNS), een zeldzame aandoening waarbij het effect van vitamine E onderzocht is met enkele case reports. Hieruit bleek dat de vitamine E de conditie van de nagels kon verbeteren (Lambert et al., 2006; Williams et al., 1991). Helaas zijn dit geen overtuigende studies en is verder onderzoek nodig om het effect vast te kunnen stellen.
Vitamine E in cosmetica
Vitamine E en haar derivaten worden aan cosmeticaproducten toegevoegd als huidverzorger, en tevens vaak als antioxidant om het cosmeticaproduct zelf te beschermen tegen bederf door inwerking van zuurstof (Gottschalck & Breslawec, 2012).
De INCI-naam van pure vitamine E is Tocopherol. In cosmetica veelgebruikte derivaten hiervan zijn Tocopheryl Acetate, Tocopheryl Linoleate, Tocopheryl Linoleate/Oleate, Tocopheryl Nicotinate en Tocopheryl Succinate. Bovenstaande derivaten hebben allemaal net iets andere fysieke en chemische eigenschappen, maar ze worden eigenlijk allemaal gebruikt als antioxidant en huidverzorger en hebben allemaal een goed veiligheidsprofiel (Zondlo, 2001; CIR, 2014).
Tocopherol
Als het gaat om vitamine E in cosmeticaproducten (en voeding), gaat mijn voorkeur uit naar het gebruik van de pure en natuurlijke vorm van vitamine E: tocopherol. Deze pure vorm is het meest effectief, haar veiligheid is goed onderzocht en vastgesteld, en met de natuurlijke vorm loop je geen risico op verontreiniging veroorzaakt door stoffen gebruikt in een synthetisatieproces. Naar mijn mening zijn de cosmetische effecten van tocopherol (de anticarcinogene, fotoprotectieve en huidbarrière herstellende effecten) vooral belangrijk als onderdeel van de cosmeticaformule van zonnebrand- en aftersunproducten, het liefst in combinatie met vitamine C.
De anticarcinogene, fotoprotectieve (zonbeschermende) en huidbarrière herstellende eigenschappen van zullen wellicht bescheiden zijn, maar toch een zeer positief aspect vormen aan een cosmeticaformule. Zeker als de tocopherol tevens gebruikt wordt als een natuurlijk en zeer veilig alternatief voor veel onveiligere en/of meer controversiële conserveermiddelen zoals parabenen, ftalaten of formaldehydedonoren.
De derivaten van tocopherol worden veelal gebruikt omdat deze stabieler zijn dan de pure vorm. Voor zover de informatie die ik heb kunnen vinden omtrent derivaten van tocopherol zoals ze gebruikt worden in cosmetica, zou ik je echter niet goed kunnen zeggen wat precies het verschil is tussen de verschillende derivaten en waarom de ene derivaat de voorkeur zou moeten krijgen boven de andere.
Tocopheryl Acetate
Tocopheryl acetate (tocoferylacetaat) is een gesynthetiseerde ester van tocoferol en azijnzuur. Tocoferylacetaat is stabieler dan pure vitamine E, maar helaas ook minder effectief. Daarnaast heeft tocoferylacetaat een klein risico op verontreiniging (vooral met sporen van bleekmiddel hydroquinone omdat de tocoferylacetaat gesynthetiseerd is uit onder andere methylhydrochinen) en een klein risico op huidsensitisatie (huidgevoeligheid). Tocoferylacetaat biedt net als tocopherol en tocopherylsuccinaat bescherming tegen de beschadiging van de huid door UV-straling (Zondlo, 2001; CIR, 2014).
Tocopheryl Linoleate
Tocopheryl linoleate is een ester van tocopherol en linolzuur. De Cosmetic Ingredient review (CIR) Expert Panel is even onzeker geweest over de veiligheid van tocopheryl linoleate, omdat een nieuwe cosmeticalijn uitgebracht in 1992 in Zwitserland dat dit ingrediënt bevatte, leidde tot veel gevallen van huidirritatie en huidsensibilisatie. Deze bijwerkingen bleken achteraf gezien echter te zijn veroorzaakt door een verontreiniging van het product (Zondlo, 2001; CIR, 2014).
Tocopheryl Linoleate/Oleate
Tocopheryl linoleate/oleate is een ester van tocopherol en een mengsel van linolzuur en oliezuur. De veiligheid van linoleate/oleate is amper wetenschappelijk onderzocht, en de aanbevelingen met betrekking tot het gebruik in cosmetica is gebaseerd op de veiligheid van andere tocopherol-derivaten en de afwezigheid van onderzoek over een eventueel nadelige bijwerking van deze stof (Zondlo, 2001; CIR, 2014).
Tocopheryl Nicotinate
Tocopheryl nicotinate is een gesynthetiseerde ester van tocopherol en nicotinezuur. Tocopheryl nicotinate lijkt niet te leiden tot huidirritatie of huidsensibilisatie. Net als voor tocoferylacetaat geldt ook voor tocopheryl nicotinate een klein risico op verontreiniging met sporen van bleekmiddel hydroquinone (Zondlo, 2001; CIR, 2014).
Tocopheryl Succinate
Tocopheryl succinate (tocoferylsuccinaat) is de ester van tocoferol en barnsteenzuur. Tocopherylsuccinaat biedt net als tocopherol en tocoferylacetaat bescherming tegen de beschadiging van de huid door UV-straling. Verder zijn onderzoeksgegevens met betrekking tot tocoferylsuccinaat redelijk beperkt (Zondlo, 2001; CIR, 2014).
Bronnenlijst
Baumann, L. S., & Md, J. S. (1999). The effects of topical vitamin E on the cosmetic appearance of scars. Dermatologic surgery, 25(4), 311-315.
Brigelius-Flohé, R., Kelly, F. J., Salonen, J. T., Neuzil, J., Zingg, J. M., & Azzi, A. (2002). The European perspective on vitamin E – current knowledge and future research. The American journal of clinical nutrition, 76(4), 703-716.
Brigelius-Flohe, R., & Traber, M. G. (1999). Vitamin E function and metabolism. The FASEB Journal, 13(10), 1145-1155.
Cosmetic Ingredient Safety (CIR) Expert Panel (2014). Safety Assessment of Tocopherols and Tocotrienols as Used in Cosmetics.
Darr, D., Dunston, S., Faust, H. & Pinnell, S. (1996). Effectiveness of Antioxidants (Vitamin C and E) With and Without Sunscreens as Topical Photoprotectants. Acta Derm Vcnereol (Stockh), 76, 264-268.
Gottschalck, T.E. & Breslawec, H. (2012). International Cosmetic Ingredient Dictionary and Handbook. Washington, DC: Personal Care Products Council.
Javanbakht, M. H., Keshavarz, S. A., Djalali, M., Siassi, F., Eshraghian, M. R., Firooz, A., … & Mirshafiey, A. (2011). Randomized controlled trial using vitamins E and D supplementation in atopic dermatitis. Journal of Dermatological Treatment, 22(3), 144-150.
Jenkins, M., Alexander, J. W., MacMillan, B. G., Waymack, J. P., & Kopcha, R. (1986). Failure of topical steroids and vitamin E to reduce postoperative scar formation following reconstructive surgery. Journal of Burn Care & Research, 7(4), 309-312.
Kosowski, A., & Clouatre, D. L. (2008). Vitamin E: Natural vs. Synthetic. Tocotrienols: Vitamin E Beyond Tocopherols, 61.
Lambert, E. M., Dziura, J., Kauls, L., Mercurio, M., & Antaya, R. J. (2006). Yellow Nail Syndrome in Three Siblings: A Randomized Double‐Blind Trial of Topical Vitamin E. Pediatric dermatology, 23(4), 390-395.
Lin, J. Y., Selim, M. A., Shea, C. R., Grichnik, J. M., Omar, M. M., Monteiro-Riviere, N. A., & Pinnell, S. R. (2003). UV photoprotection by combination topical antioxidants vitamin C and vitamin E. Journal of the American Academy of Dermatology, 48(6), 866-874.
Mayer, P., Pittermann, W., & Wallat, S. (1993). The effects of vitamin E on the skin. Cosmetics and toiletries, 108(2), 99-109.
Nachbar, F., & Korting, H. C. (1995). The role of vitamin E in normal and damaged skin. Journal of Molecular Medicine, 73(1), 7-17.
Thiele, J. J. & Ekanayake-Mudiyanselage, S. (2007). Vitamin E in human skin – Organ-specific physiology and considerations for its use in dermatology. Molecular aspects of medicine, 28(5), 646-667.
Thiele, J. J., Hsieh, S. N., & Ekanayake‐Mudiyanselage, S. (2005). Vitamin E: critical review of its current use in cosmetic and clinical dermatology. Dermatologic surgery, 31(s1), 805-813.
Thiele, J. J., Weber, S. U., & Packer, L. (1999). Sebaceous gland secretion is a major physiologic route of vitamin E delivery to skin. Journal of Investigative Dermatology, 113(6), 1006-1010.
Tsoureli‐Nikita, E., Hercogova, J., Lotti, T., & Menchini, G. (2002). Evaluation of dietary intake of vitamin E in the treatment of atopic dermatitis: a study of the clinical course and evaluation of the immunoglobulin E serum levels. International journal of dermatology, 41(3), 146-150.
Williams, H. C., Buffham, R., & du Vivier, A. (1991). Successful use of topical vitamin E solution in the treatment of nail changes in yellow nail syndrome. Archives of dermatology, 127(7), 1023-1028.
Zondlo, F. M. (2001). Final Report on the Safety Assessment of Tocopherol, Tocopheryl Acetate, Tocopheryl Linoleate, Tocopheryl Linoleate-Oleate, Tocopheryl Nicotinate, Tocopheryl Succinate, …. International journal of toxicology, 21(3), 51-116.
Review mijn reviews