Magnesiumolie tegen vermoeidheid en stress: (hoe) werkt het?

Het is dé nieuwe hype in gezondheidsland: magnesiumolie. Op het internet zijn ellenlange lijsten te vinden van ziekten en klachten die met het gebruik van magnesiumolie verholpen zouden kunnen worden – en de producten die je daarvoor aan moet schaffen.

Bovenaan het lijstje van de klachten die magnesiumolie zou helpen verlichten, staan vermoeidheid en stress. Aangezien vrijwel iedere Westerling tegenwoordig met deze klachten kampt, is het niet zo vreemd dat magnesiumolie zoveel mensen aanspreekt. Mij in ieder geval wel!

Voordat ik echter besloot om al dan geen geld uit te geven aan magnesiumolie, ben ik eerst maar eens gaan onderzoeken wat het is en welk wetenschappelijke bewijs er bestaat voor de werkzaamheid ervan. De samenvatting hiervan, vind je in dit artikel!

Wat is magnesium?
Magnesium (Mg) is een essentieel element voor àlle biologische systemen. Dus ook voor de mens. Elke cel van het menselijk lichaam heeft magnesiumionen nodig – en bevat deze ook.

Omdat magnesium een mineraal is dat ons lichaam niet zelf aan kan maken, maar wel nodig heeft om te kunnen blijven functioneren, valt magnesium onder de essentiële mineralen.

Het belang van magnesium voor onze gezondheid
Magnesium vervult ontzettend veel functies in het menselijk lichaam. Hieronder een korte beschrijving van de belangrijkste functies.

• Magnesium zorgt (samen met calcium en vitamine D) voor de opbouw en instandhouding van gezonde botten en tanden. Botten en tanden vormen tevens de opslagplaats van magnesium: zo’n 50 à 60% van de magnesium aanwezig in een mensenlichaam bevindt zich hier (Elin, 1994).
• Magnesium speelt een centrale rol bij de energiestofwisseling en overdracht van zenuwprikkels. De eerste signalen dat er sprake is van een magnesiumtekort, zijn vaak neurologisch en neuromusculair van aard, zoals verlies van eetlust, misselijkheid, braken, spierzwakte, vermoeidheid, lusteloosheid en gewichtsverlies (NDA, 2009).
• Magnesium is een belangrijke factor in ons psychologisch functioneren, onze reactie op stress en ons vermogen om onze spieren te ontspannen. Hierdoor wordt magnesium ook wel het ‘ontspanningsmineraal’ of ‘anti-stress mineraal’ genoemd. Het ervaren van fysieke of mentale stress verlaagt de magnesiumstatus, en een magnesiumtekort vermindert een adequate stressreactie, waardoor het risico van een vicieuze cirkel ontstaat. Een lage magnesiumstatus is geassocieerd met verschillende psychische klachten, zoals prikkelbaarheid, verwardheid, depressie en psychose (Seelig, 1994; NDA, 2009, 2010).

Daarnaast heeft magnesium ook nog een flinke vinger in de pap in onze elektrolytenbalans, eiwitsynthese en celdelingsprocessen, en fungeert het als co-factor voor meer dan 300 verschillende enzymatische reacties (NDA, 2009).

Tot slot is een lage magnesiumstatus geassocieerd met het ontstaan en/of de progressie van een lange reeks aan (welvaarts)ziekten, waaronder migraine, de ziekte van Alzheimer, beroerte, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, diabetes mellitus type 2 en Attention Deficit  Hyperactivity Disorder (ADHD) (Volpe, 2013; Gröber et al., 2015).

Wat is magnesiumolie?
Om te beginnen eerst even het volgende: magnesiumolie is geen olie. Magnesiumolie is een mengsel van magnesiumchloride dat is opgelost in water. Het resultaat hiervan is een vloeistof met een olieachtige textuur.

Magnesiumchloride (MgCl₂) is het magnesiumzout van waterstofchloride. Dit klinkt misschien wat ingewikkeld, maar wat het simpelweg betekent, is dat het gaat om magnesium dat een verbinding is aangegaan met een andere stof – in dit geval met chloride.

Magnesium in pure vorm komt namelijk helemaal niet voor in de natuur. Magnesium is dermate reactief, dat het in contact met lucht of water onmiddellijk oxideert en een verbinding aangaat met een andere stof. Nadelig voor onze gezondheid is dit absoluut niet, aangezien pure mineralen helemaal niet opgenomen kunnen worden door ons lichaam.

Vormen van magnesium
Afhankelijk van de stof waar magnesium een verbinding mee is aangegaan, is magnesium beschikbaar in verschillende vormen. Naast magnesiumchloride, bestaan er talloze andere magnesiumverbindingen, zoals magnesiumarginaat, magnesiumascorbaat, magnesiumaspartaat, magnesiumbisglycinaat, magnesiumcarbonaat, magnesiumcitraat, magnesiumfosfaat, magnesiumgluconaat, magnesiumhydroxide, magnesiumlactaat, magnesiumoxide, magnesiumpicolinaat, magnesiumsulfaat en magnesiumtauraat.

De stof waar magnesium zich aan verbonden heeft, bepaalt in hoeverre het magnesium opgenomen en gebruikt kan worden in ons lichaam. Met sommige van de bovengenoemde magnesiumverbindingen kan het lichaam amper iets, terwijl de bioactiviteit van anderen erg goed is (Ranade & Somberg, 2001).

(Hoe) werkt magnesiumolie?
Ongeacht de vorm van magnesium die gebruikt wordt in magnesiumsupplementen, hebben alle magnesiumsupplementen een groot nadeel: ze moeten oraal worden ingenomen. Dit is nadelig, omdat magnesium belastend is voor het maagdarmkanaal en onder meer een laxerend effect heeft (Wood, 1908).

Magnesiumolie zou het maag-darmkanaal ontzien, en via opname door de huid direct in de bloedbaan kunnen worden opgenomen. Een prachtige theorie, maar klopt dit wel?

Het idee dat magnesiumzouten een gezondheidsbevorderende werking hebben, is al eeuwenoud. De heilzame werking van het water van de Dode Zee is al meer dan 1.500 jaar bekend, en wordt geweten aan haar hoge mineralenconcentratie. Magnesiumchloride is, op natriumchloride oftewel ‘keukenzout’ na, de meest voorkomende zoutcomponent van zeewater. Dode Zee Therapie werd echter met name gebruikt voor de behandeling van dermatologische aandoeningen (zoals psoriasis, dermatitis en vitiligo) en reumatische aandoeningen (aandoeningen aan de gewrichten, spieren en pezen) (Katz et al., 2012).

Maar vooralsnog was het onbekend of magnesium ook de huid kon passeren en in de bloedbaan terecht kan komen.

Onlangs heeft een Australische biotechnoloog dit als onderwerp van zijn thesis gemaakt. Uit zijn onderzoek met behulp van donorhuid bleek, dat magnesiumionen inderdaad in staat zijn om de hoornlaag van de huid te penetreren, met name via de haarfollikels (haarzakjes). Het binnendringen van magnesiumionen door de hoornlaag neemt toe naarmate blootstelling hiervan aan de huid langer duurt, en de concentratie aan magnesiumionen hoger is (Chandrasekaran, 2016).

Je huid lang genoeg blootstellen aan een voldoende hoge concentratie aan magnesiumionen zoals te vinden in magnesiumolie, zou de magnesiumstatus van je lichaam dus toe kunnen laten toenemen. Honderd procent zeker is dit dus nog niet.

Heb jij eigenlijk wel een magnesiumsupplement nodig?
Voordat je naar de winkel rent om een flacon magnesiumolie aan te schaffen, is het natuurlijk zinvol om eerst te achterhalen of je wel een magnesiumsupplement nodig hebt. Zo niet, dan is het kopen van magnesiumolie alsnog weggegooid geld.

Een magnesiumtekort is echter lastig te achterhalen met behulp van een bloedtest, omdat slechts 1% van de hoeveelheid magnesium beschikbaar in het lichaam zich in het bloed bevind en de overige 99% in cellen (intracellulair) of in botweefsel zit. Daarnaast is een derde van de hoeveelheid magnesium dat wordt opgeslagen in de botten uitwisselbaar met bloedserum, wat  betekent dat de magnesiumconcentratie in het bloed gehandhaafd kan worden terwijl er wél sprake is van demineralisatie (osteoporose) van de botten. Ook de symptomen van een magnesiumtekort bieden niet veel handvatten: deze zijn erg divers van aard (Google maar eens!) en kunnen ook door talloze andere gezondheidsproblemen veroorzaakt worden. Methoden om de magnesiumstatus te achterhalen, zijn door de concentratie van het magnesium te meten in het serum/plasma, de rode bloedcellen (RBC) en/of de urine (Witkowski et al., 2012).

Volgens het Voedingscentrum komt een magnesiumtekort niet snel voor, omdat magnesium in veel voedingsmiddelen zit (zie hier), met name in vezelrijke voeding, zoals volkoren granen, peulvruchten, groenten, zaden en noten. Ook koffie, cacao, Keltisch zeezout en mineraalwater zijn rijk aan magnesium (zie hier).

Maar laten we wel wezen: de gemiddelde Nederlander eet veel te weinig van dergelijke voedingsmiddelen. Daarnaast heeft de moderne landbouw ervoor gezorgd, dat de grond wat mineralen betreft behoorlijk is uitgeput, waardoor de concentratie aan magnesium in deze planten in significante mate is afgenomen (Davis, 2009). Tot slot zijn er een hoop dingen die ervoor kunnen zorgen dat je meer magnesium verbruikt of uitscheidt, bijvoorbeeld vanwege stress, ouderdom, alcoholgebruik, bepaald geneesmiddelengebruik of bepaalde ziekten (Watson et al., 2012)

Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat een tekort aan magnesium in de praktijk vaak voorkomt. Zo blijkt uit een rapport van de Gezondheidsraad, dat een deel van de Nederlanders (vanaf 13) jaar dagelijks tot wel 110 mg minder magnesium binnenkrijgt dan wordt aanbevolen. Ook uit  de laatste Voedselconsumptiepeiling (VCP 2007-2010) van het RIVM blijkt, dat 21 tot 36% van de volwassen minder magnesium via voeding binnenkrijgt dan wordt aanbevolen; bij jongeren ligt dit percentage zelfs nog hoger.

De kans is dus groot dat ook jij wat extra magnesium kunt gebruiken, en dat dit wellicht wat ondersteuning biedt tegen stress en vermoeidheid!

Magnesiumsuppletie: wat is het beste?
Bij magnesiumsuppletie kun je kiezen tussen:

• oraal in te nemen magnesiumsupplementen, bij voorkeur natuurlijk een supplement dat een magnesiumverbinding bevat dat goed opgenomen kan worden door het maag-darmkanaal en deze niet onnodig belast, maar helaas zijn er vooralsnog geen goede studies verricht die de toepassing van de verschillende magnesiumverbindingen vergelijken (Van der Sijs et al., 2002);
• het blootstellen van de huid aan magnesiumolie, dat magnesiumchloride bevat dat door de huid kan worden opgenomen door het op de huid te sprayen of smeren en de tijd te geven om goed in te trekken (de juiste hoeveelheid en tijd om in te trekken hangt af van de concentratie aan magnesiumchloride van de specifieke magnesiumolie);
• het blootstellen van de huid aan in water op te lossen magnesiumvlokken, die magnesiumchloride bevatten en die je kunt toevoegen aan een (voeten)bad.

Welke magnesiumolie of magnesiumvlok het ‘beste’ is, zou ik je niet kunnen zeggen. Hier is geen onderzoek naar gedaan, en alle merken pretenderen de beste te zijn. Bijvoorbeeld omdat hun product het zuiverste water of de hoogste concentratie aan magnesiumchloride zou bevatten. Veel verschil zal het denk ik niet uitmaken.

Zelf gebruik ik zowel de magnesiumolie als de magnesiumvlokken van Zechsal. De magnesiumproducten van Zechsal zijn op Trustpilot (op moment van publicatie) bijna 500 keer beoordeeld, en hebben op een schaal van 0 tot 10 een gemiddelde score van 9 gekregen.

Magnesiumsupplementen, magnesiumolie en magnesiumvlokken zijn te koop bij diverse (online) drogisterijen en reformwinkels, zoals Holland & Barrett (voorheen De Tuinen), De Online Drogist, de Vitaminstore en natuurlijk bij Zechsal.

Vanaf 250-350 mg aan magnesium per dag kunnen maag-darmklachten optreden; hierdoor is de maximale hoeveelheid aan magnesiumsuppletie per dag in Europa vastgesteld op 250 mg (SCF-NDA, 2006).

Gebruik jij een magnesiumsupplement? Zo ja, welke?
En heeft dit geleidt tot veranderingen in je gezondheid?

Bronnenlijst

Chandrasekaran, N.C. (2016). Effect of Topical Magnesium Application on Epidermal Integrity and Barrier Function.

Davis, D. R. (2009). Declining fruit and vegetable nutrient composition: What is the evidence?. HortScience, 44(1), 15-19.

Elin, R. J. (1994). Magnesium: the fifth but forgotten electrolyte. American journal of clinical pathology, 102(5), 616-622.

Gezondheidsraad (2009). Naar een voldoende inname van vitamines en mineralen. Den Haag: Gezondheidsraad. Publicatienr. 2009/06.

EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA) (2009). Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to magnesium and electrolyte balance (ID 238), energy-yielding metabolism (ID 240, 247, 248), neurotransmission and muscle contraction including heart muscle (ID 241, 242), cell division (ID 365), maintenance of bone (ID 239), maintenance of teeth (ID 239), blood coagulation (ID 357) and protein synthesis (ID 364) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006 on request from the European Commission. EFSA Journal 2009; 7(9):1216.

EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA) (2010). Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to magnesium and “hormonal health” (ID 243), reduction of tiredness and fatigue (ID 244), contribution to normal psychological functions (ID 245, 246), maintenance of normal blood glucose concentrations (ID 342), maintenance of normal blood pressure (ID 344, 366, 379), protection of DNA, proteins and lipids from oxidative damage (ID 351), maintenance of the normal function of the immune system (ID 352), maintenance of normal blood pressure during pregnancy (ID 367), resistance to mental stress (ID 375, 381), reduction of gastric acid levels (ID 376), maintenance of normal fat metabolism (ID 378) and maintenance of normal muscle contraction (ID 380, ID 3083) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal 2010; 8(10):1807.

Gröber, U., Schmidt, J., & Kisters, K. (2015). Magnesium in prevention and therapy. Nutrients, 7(9), 8199-8226.

Katz, U., Shoenfeld, Y., Zakin, V., Sherer, Y., & Sukenik, S. (2012). Scientific evidence of the therapeutic effects of dead sea treatments: a systematic review. In: Seminars in arthritis and rheumatism (Vol. 42, No. 2, pp. 186-200). WB Saunders.

Ranade, V. V., & Somberg, J. C. (2001). Bioavailability and pharmacokinetics of magnesium after administration of magnesium salts to humans. American journal of therapeutics, 8(5), 345-357.

Gezondheidsraad (2009). Naar een voldoende inname van vitamines en mineralen. Den Haag: Gezondheidsraad, 2009; publicatienr. 2009/06. Gezondheidsraad. Naar een voldoende inname van vitamines en mineralen. Den Haag: Gezondheidsraad, 2009; publicatienr. 2009/06.

Rossum C.T.M. van, Fransen H.P., Verkaik-Kloosterman J. et al. (2011). Dutch National Food Consumption Survey 2007-2010; diet of children and adults aged 7 to 69 years. RIVM-rapport nr. 350050006/2011. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Bilthoven.

Rude, R. K., Shils, M. E., Shike, M., Ross, A. C., Caballero, B., & Cousins, R. J. (2006). Modern nutrition in health and disease. Magnesium, 223-47.

Scientific Committee on Food (SCF), Scientific Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA) (2006). Tolerable upper intake levels for vitamins and minerals. European Food Safety Authority 2006;107-116.

Seelig, M. S. (1994). Consequences of magnesium deficiency on the enhancement of stress reactions; preventive and therapeutic implications (a review). Journal of the American College of Nutrition, 13(5), 429-446.

Van Der Sijs, I. H., & Ho-Dac-Pannekeet, M. M. (2002). De behandeling van hypomagnesiëmie. Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, 146(20), 934-938.

Volpe, S. L. (2013). Magnesium in disease prevention and overall health. Advances in Nutrition: An International Review Journal, 4(3), 378S-383S.

Watson, R. R., Preedy, V. R., & Zibadi, S. (Eds.). (2012). Magnesium in Human Health and Disease. Springer Science & Business Media.

Witkowski, M., Hubert, J., & Mazur, A. (2012). Methods of assessment of magnesium status in humans: a systematic review. Magnesium Research, 24(4), 163-180.

Wood, H.C. (1908). Cathartics. Therapeutics. Its Principles and Practice (pp.497-524). Philadelphia: Lippincott.