Hyaluronzuur, ook wel hyaluronan, hyaluronaat of kortweg HA genoemd, is een van nature in het lichaam voorkomende polysacharide die onderdeel uitmaakt van het bindweefsel, epitheelweefsel en zenuwstelsel.
Hyaluronzuur vormt een van de belangrijkste componenten van de extracellulaire matrix: een gel-achtige substantie die de ruimte vult tussen de verbindende vezels van de huid, zoals collageen en elastine. Dit doet hyaluronzuur door haar extreme vermogen om vocht vast te houden én te zorgen voor binding tussen de huidvezels (Gumbiner, 1996). Daarbij heeft hyaluronzuur een regenererend effect op de huid en stimuleert het de wondgenezing (Voigt & Driver, 2012).
Hyaluronzuur is dus geen zuur met een exfoliërende werking zoals salicylzuur, glycolzuur of azelaïnezuur. Hyaluronzuur is een huididentieke stof die bijdraagt aan het volume, de elasticiteit, soepelheid en de stevigheid van de huid. Naarmate wij ouder worden gaat het hyaluronzuur zich meer aan de huidvezels hechten, een proces dat deels verantwoordelijk is voor veroudering van de huid (Ghersetich et al., 1994; Meyer & Stem, 1994; Manuskiatti & Maibach, 1996; Waller & Maibach, 2006).
Niet zo verwonderlijk dus dat hyaluronzuur in de cosmetische industrie gebruikt wordt om een anti-verouderingseffect te bereiken!
Hyaluronzuur als vulmiddel
Hyaluronzuur werd in eerste instantie gebruikt in de geneeskunde voor de behandeling van gewrichtsproblemen (met name osteoarthritis). Hierbij wordt de al aanwezige gewrichtsvloeistof, dat grotendeels bestaat uit hyaluronzuur en werkt als smeermiddel bij gewrichtsbewegingen, middels injectie aangevuld met hyaluronzuurpreparaten om zo het functioneren van de gewrichten te vergemakkelijken (Chang et al., 2013).
Het duurde echter niet lang voordat de cosmetische potentie van hyaluronzuur werd ingezien. Inmiddels worden injecties met hyaluronzuur (zoals Restylane, Juvéderm en Ermervel) in de cosmetische geneeskunde veelvuldig gebruikt als middel om rimpels op te vullen die zijn ontstaan door een verlies aan vet- of bindweefsel (neuslippenplooi, wanglijnen, mondhoekplooi enz.), gezichtscontouren te verbeteren en ter behandeling van donkere kringen onder de ogen die worden veroorzaakt door een dunne huid (Rohrich et al., 2007; Brandt & Cazzaniga, 2008; Friedmann & Goldman, 2015).
Injecties met hyaluronzuur zijn zeer effectief omdat het een huideigen stof is, en zijn zeer veilig om te gebruiken als huidvuller als het gestabiliseerd en niet afkomstig van dieren is. De werking van dit ingespoten hyaluronzuur is wel tijdelijk: na zo’n 2 jaar is het effect van het geïnjecteerde hyaluronzuur verdwenen. Hoewel het risico op bijwerkingen klein is, omdat hyaluronzuur een lichaamseigen stof is, loop je zoals bij elke filler wel het risico op een meer dan wel minder heftige activatie van het immuunsysteem, aangezien het in één keer in een grote hoeveelheid wordt ingebracht (Beasley et al., 2009).
Hyaluronzuur als cosmetica-ingrediënt
Aangezien hyaluronzuur zo goed werkt als huidvuller, heeft de cosmetica-industrie hyaluronzuur (INCI-naam: Hyaluronic Acid) gelanceerd als cosmetica-ingrediënt dat huidveroudering zou tegen kunnen gaan. Inmiddels wordt hyaluronzuur (of de zouten hiervan) in een maximale concentratie van 2% toegepast in een scala aan cosmeticaproducten (Becker et al., 2009).
Het aanbrengen van hyaluronzuur óp de huid, heeft echter een heel ander effect dan hyaluronzuur dat wordt ingespoten ónder de huid.
Zoals eerder genoemd, speelt hyaluronzuur een belangrijke rol bij de wondgenezing. Onderzoek naar het effect van crèmes met hyaluronzuur is beperkt, maar de beschikbare onderzoeksresultaten suggereren dat dergelijke crèmes het proces van wondgenezing lijken te versnellen (Ortonne, 1996; Liguori et al., 1997).
Hyaluronzuur heeft een groot wateraantrekkend vermogen, waardoor het kan bijdragen aan een betere hydratatie van de huid. Hierbij moet er (net als bij glycerine) wel voldoende water in het product of de lucht aanwezig zijn, omdat het hyaluronzuur anders vocht aan de huid gaat onttrekken en juist een dehydraterend effect wordt bereikt. Net als andere cosmetica-ingrediënten die bijdragen aan een optimale hydratatie van de huid, is ook hyaluronzuur in staat fijne (droogte)lijntjes en oppervlakkige rimpels tijdelijk (!) minder laten lijken en de huid elastischer te maken (Pavicic et al., 2011).
Naast haar hydraterende vermogen, zorgt hyaluronzuur ervoor dat andere werkzame stoffen beter de huid kunnen penetreren. Dit is een reden waarom hyaluronzuur een uitstekende hulpstof is om gelokaliseerd geneesmiddelen aan de huid toe te dienen (Brown & Jones, 2005).
De biocompatibiliteit van hyaluronzuur maakt dat het een zeer veilig cosmetica-ingrediënt is (Becker et al., 2009). Omdat het de penetratie van andere stoffen bevorderd, kan deze stof echter beter niet gebruikt worden in een cosmeticaformule met ingrediënten die potentieel schadelijk zijn als ze te diep de huid doordringen.
Voor het tegengaan van huidveroudering die veroorzaakt wordt door blootstelling aan zonlicht (fotoveroudering) en resulteert in ondiepe rimpels en pigmentvlekken, is retinol het beste cosmetica-ingrediënt. Met de introductie van hyaluronzuur werd gehoopt om de huidveroudering veroorzaakt door het ouder worden te kunnen bestrijden en de huid haar verloren jeugdige volume (deels) terug te kunnen geven. Hoewel hyaluronzuur door de huid te hydrateren een tijdelijk en klein anti-rimpeleffect heeft, is er vooralsnog geen wetenschappelijk bewijs dat het opbrengen van hyaluronzuur middels een huidsmeersel een groter anti-verouderingseffect heeft dan andere hydraterende bestanddelen, noch dat het de huid meer volume geeft.
Waarschijnlijk zijn de hyaluronzuurmoleculen simpelweg te groot om de huid diep genoeg te kunnen penetreren. Inmiddels zijn er wel onderzoekers bezig met het ontwikkelen van methoden om ervoor te zorgen dat hyaluronzuur beter door de huid kan worden opgenomen (Chen et al., 2014; Shokri et al., 2014).
Hyaluronzuur of de zouten ervan zijn uitstekende cosmetica-ingrediënten om de huid te hydrateren en het penetratievermogen van de cosmeticaformule te vergroten. Maar vooralsnog hoef je van cosmeticaproducten met hyaluronzuur helaas geen groter anti-verouderingseffect te verwachten dan van gewone anti-rimpelcrèmes.
Bronnenlijst
Beasley, K. L., Weiss, M. A., & Weiss, R. A. (2009). Hyaluronic acid fillers: a comprehensive review. Facial plastic surgery: FPS, 25(2), 86-94.
Becker, L. C., Bergfeld, W. F., Belsito, D. V., Klaassen, C. D., Marks, J. G., Shank, R. C., … & Andersen, F. A. (2009). Final report of the safety assessment of hyaluronic acid, potassium hyaluronate, and sodium hyaluronate. International journal of toxicology, 28(4), 5-67.
Brandt, F. S., & Cazzaniga, A. (2008). Hyaluronic acid gel fillers in the management of facial aging. Clinical interventions in aging, 3(1), 153.
Brown, M. B., & Jones, S. A. (2005). Hyaluronic acid – a unique topical vehicle for the localized delivery of drugs to the skin. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 19(3), 308-318.
Campbell, J., Bellamy, N., & Gee, T. (2007). Differences between systematic reviews – meta-analyses of hyaluronic acid-hyaluronan-hylan in osteoarthritis of the knee. Osteoarthritis and cartilage, 15(12), 1424-1436.
Chang, K. V., Hsiao, M. Y., Chen, W. S., Wang, T. G., & Chien, K. L. (2013). Effectiveness of intra-articular hyaluronic acid for ankle osteoarthritis treatment: a systematic review and meta-analysis. Archives of physical medicine and rehabilitation, 94(5), 951-960.
Chen, M., Gupta, V., Anselmo, A. C., Muraski, J. A., & Mitragotri, S. (2014). Topical delivery of hyaluronic acid into skin using SPACE-peptide carriers. Journal of Controlled Release, 173, 67-74.
Friedmann, D. P., & Goldman, M. P. (2015). Dark Circles: Etiology and Management Options. Clinics in plastic surgery, 42(1), 33-50.
Ghersetich, I., Lotti, T., Campanile, G., Grappone, C., & Dini, G. (1994). Hyaluronic acid in cutaneous intrinsic aging. International journal of dermatology, 33(2), 119-122.
Gumbiner, B. M. (1996). Cell adhesion: the molecular basis of tissue architecture and morphogenesis. Cell, 84(3), 345-357.
Liguori, V., Guillemin, C., Pesce, G. F., Mirimanoff, R. O., & Bernier, J. (1997). Double-blind, randomized clinical study comparing hyaluronic acid cream to placebo in patients treated with radiotherapy. Radiotherapy and Oncology, 42(2), 155-161.
Manuskiatti, W., & Maibach, H. I. (1996). Hyaluronic acid and skin – wound healing and aging. International journal of dermatology, 35(8), 539-544.
Meyer, L. J., & Stern, R. (1994). Age-Dependent Changes of Hyaluronan in Human Skin. Journal of investigative dermatology, 102(3), 385-389.
Ortonne, J. P. (1996). A controlled study of the activity of hyaluronic acid in the treatment of venous leg ulcers. Journal of dermatological treatment, 7(2), 75-81.
Pavicic, T., Gauglitz, G. G., Lersch, P., Schwach-Abdellaoui, K., Malle, B., Korting, H. C., & Farwick, M. (2011). Efficacy of cream-based novel formulations of hyaluronic acid of different molecular weights in anti-wrinkle treatment. Journal of drugs in dermatology: JDD, 10(9), 990-1000.
Rohrich, R. J., Ghavami, A., & Crosby, M. A. (2007). The role of hyaluronic acid fillers (Restylane) in facial cosmetic surgery – review and technical considerations. Plastic and reconstructive surgery, 120(6S), 41S-54S.
Shokri, N., Javar, H. A., & Ghadermazi, R. (2014). Effects of Skin Penetration Enhancers in Topical Antiaging Products Containing α-Hydroxyacids and Hyaluronic Acid.
Voigt, J., & Driver, V. R. (2012). Hyaluronic acid derivatives and their healing effect on burns, epithelial surgical wounds, and chronic wounds: A systematic review and meta‐analysis of randomized controlled trials. Wound Repair and Regeneration, 20(3), 317-331.
Waller, J. M., & Maibach, H. I. (2006). Age and skin structure and function, a quantitative approach (II): protein, glycosaminoglycan, water, and lipid content and structure. Skin Research and Technology, 12(3), 145-154.
Review mijn reviews